[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

ihusilm <+s'ilm silma s'ilma s'ilma, s'ilma[de s'ilma[sid_&_s'ilm/i 22 s> шке шинча
{keda} pole ihusilmaga näinud шинчаш (шинчалан) логалын огыл
igaüks võib seda oma ihusilmaga vaadata тидым кажне шке шинчаже дене ончалын кертеш

ilmsi <'ilmsi adv> (tegelikkuses) шинча онченак
mitte unes, vaid ilmsi омеш огыл, шинча онченак
ilmsi und nägema шинча онченак шонкалаш

järelevalve <+valve v'alve valve[t -, valve[te v'alve[id 6 s> (valve, pidev kontroll) шишланыме, эскерымаш, эскерыме, ончымаш, наблюдений, шинча йымалне лиймаш
range järelevalve пеҥгыде эскерымаш
salajane järelevalve шолым эскерыме
tehniline järelevalve технический ончымаш, технадзор
prokurörijärelevalve jur прокурорын шишланымаш
sanitaarjärelevalve санитар эскерымаш
järelevalveta laps беспризорный ~ шала коштшо йоча
järelevalve seaduste täitmise üle законым эскерымым ончымаш
haiglas arstide järelevalve all эмлымверыште врач-влакын шинча йымалне
lapsed on järelevalveta ончышо деч посна кодшо икшыве-влак

latern <latern laterna laterna[t -, laterna[te laterna[id 2 s> (valgusti); piltl, kõnek (verevalum silma all) понар; (auto-) фаре; piltl, kõnek (silma kohta) шинча
värvilised laternad тӱрлӧ тӱсан фонарик-влак
esilatern auto ончыл фаре
gaasilatern гоазовый понар
gabariidilatern auto габарит фаре
imelatern юзо понар
katuselatern arhit световой понар
käsilatern кидпонар
paberlatern кагаз гыч ыштыме понар
petrooleumilatern керосин понар
tagalatern auto шеҥгел фаре
tormilatern маяк понар
tänavalatern уремысе понар
udulatern auto тӱтыра годым чӱктышаш фаре
äärelatern auto габаритный понар
laternate tuhm valgus шыжака понар суто
latern silma all шинча йымал ӧрза
laternat süütama понарым чӱкташ
laternat kustutama понарым йӧрташ
laternat ära puhuma понарым уфал йӧрыкташ
laternaga tuld näitama понар дене волгыдым шараш
päevalillede kollased laternad piltl кечшудын нарынче понар гай вуйжо-влак
hoia oma laternad lahti шинчатым почын ончо

nägemine <nägemine nägemise nägemis[t nägemis[se, nägemis[te nägemis/i 12 s> ужмо, ужмаш; (nägemisvõime) ужык, шинча; (hüvastijätuväljendites) вашлиймаш
terav nägemine пӱсӧ шинча, сак шинча ~ ужык
kaotas nägemise ужыкшым йомдарыш
pime sai nägemise tagasi сокырын ужыкшо пӧртыльӧ
nägemiseni!, [head] nägemist!, jääme nägemiseni! ужмешке!

pilk <p'ilk pilgu p'ilku p'ilku, p'ilku[de p'ilku[sid_&_p'ilk/e 22 s>
1. (silmavaade, vaatamisviis, silmade ilme) шинчаончалтыш, чурийончалтыш, ончалмаш, ончымо, шинча
sõbralik pilk келшымаш шинчаончалтыш, йолташ шинчаончалтыш
lahke pilk ныжыл ончалтыш
jahe pilk йӱштӧ шинчаончалтыш
hukkamõistev pilk шыде ончалтыш
vaenulik pilk тушманле шинчаончалтыш
isa etteheitev pilk ачан шылталыше шинчаончалтышыже
vanaema hellitav pilk кован поро шинчаончалтышыже
mehe uuriv pilk пӧръеҥын шӱрден ончымыжо
ta pilk oli umbusklik тудын ончымашышштыже ӱшаныдымаш койын
ta pilk oli tühi тудын шинчаончалтышыже пуста ыле
sellele ei vaadata hea pilguga тидын могырым порын огыт ончал
ta pööras pilgu kõrvale тудо шинчаончалтышыжым ӧрдыжкӧ кораҥдыш
kannatasin ta pilgu välja тудын шинчаончалтышыжым чытышым
tõstis pilgu ajalehelt шинчажым газет деч кораҥдыш
lasksin pilgul toas ringi käia мый пӧлемым ончал лектым
see oli armastus esimesest pilgust тиде икымше шинчаончалтыш гыч шочшо йӧратымаш ыле
tüdruk lõi mu pilgu all pisut kohmetama ӱдыр мыйын шинчаончалтышем шижын изиш ӧрмалгыш
lõi pilgu kellale шагатым ончале
otsisin pilkudega müüjat шинчам дене ужалышым кычальым
nägus tüdruk tõmbas meeste pilke endale сылне ӱдыр пӧръеҥ-влакын шинчаончалтышыштым шке ӱмбакыже савырыш
ole mureta, küll ma pean ka sinu asjadel pilku peal ##ит тургыжлане, тыйын вургемет почеш ончем
heitis pilgu üle õla тудо шеҥгекыла ончале
viskasin kiire pilgu ukse poole писын омса могырым ончальым
2. (hetk, silmapilk) тат, ик жап, икмыняр жап, тунамак, кенета
esimesel pilgul ma ei tundnud teda ära мый тудым кенеташте шым пален нал
minu kahtlus kasvas iga pilguga мыйын шекем кажне тат дене кугеме
jäin pilguks ajaks mõttesse ик жаплан шонымашышкем келгемым
pilk hiljem olid kõik paadis икмыняр жап гыч чыланат пушышто ыльыч

silm1 <s'ilm silma s'ilma s'ilma, s'ilma[de_&_s'ilm/e s'ilma[sid_&_s'ilm/i 22 s>
1. (nägemiselund) шинча
vasak silm шола шинча
hallid silmad сур шинча
pruunid silmad кӱрен шинча
lühinägelikud silmad чак шинчан
punnis silmad ончык лектын шогышо шинча
kõõrdi[s] silmad шайык шинча
vesised silmad вӱдан шинча
paistes silmad пуалше шинча
punased silmad йошкар шинча
peremehesilm оза шинча
silmi paotama v avama шинчам почаш
silmi sulgema шинчам петыраш, шинчам кумаш
ühe silmaga vaatama пел шинча дене ончаш
silmad kipitavad шинча чывыштылеш
silmad jooksevad vett шинча вӱдаҥын
pisarad tulid silma шинчавӱд шинчашке толын, шинчавӱдшӧ тольо
laps vahib võõrale julgelt silma йоча лӱдде палыдыме еҥын шинчашкыже онча
tuiskas suud ja silmad täis лум умшам да шинчам петырен
kutsikail tulevad silmad pähe пынеге-влакын шинчашт почылтыт
2. (silmavaade, pilk) шинчаончалтыш, шинча
sõbralikud silmad йолташ шинчаончалтыш
tühjad silmad пуста шинчаончалтыш
laskis silmad toas ringi v ümber käia пӧлемым шинчаончалтышыж дене ончалын
silm langes lauale шинчаончалтыш ӱстембалне шогалын
laps otsib silmadega ema йоча шинчаж дене аважым кычалеш
silmad säravad шинча йылгыжеш
3. (esineb püsiühendeis) шинча
tal on moe asjus silma тудын модылан шинчаже пӱсӧ
silmast silma kohtuma шинчаваш вашлияш
ega mu võtmed pole sulle silma juhtunud? тыйын шинча йымакет мыйын сравоч логалын огыл?
kao v kasi mu silmist! кай мыйын шинча гыч!
4. (silmus) оҥго
pahempidi kootud silmad тупынь оҥго
võrgusilm, võrgu silm вапш/иге
õhksilm юж оҥго
silmi üles looma оҥгым погаш
kuduja loeb silmi пидше оҥгым шотла
5. (täpina täringul, mängu v võistluse arvestusühik) очко
kaardimängijad loevad silmi карт дене модшо-влак очком шотлат
6. (avaus, ava milleski) шинча; (nõelal) шу
kaamerasilm камера шинча
niit tuleb silmast läbi ajada шӱртым име шуш чыкаш кӱлеш
7. (laik, täpp) шинча
praemuna kollane silm муноварчыкын нарынче шинчаже
raadio roheline silm радиоприёмникын ужар шинчаже
8. (kirvel) тош

vaade <vaade v'aate vaade[t -, vaade[te v'aate[id 6 s>
1. (silmavaade) ончалтыш, ончалмаш, шинча, шинчаончалтыш
õpetaja uuriv vaade туныктышын пӱсӧ шинчаже
ema vaade oli sõbralik аван ончалтышыже йомартле ыле
ta vaade oli külm ja kalk тудын ончалтышыже йӱштӧ да чужга ыле
tal olid kurva vaatega silmad тудын шинчаже шӱлыкан лийын
jäi tungival vaatel mind silmitsema тудо шке тӱткӧ шинчаончалтышыжым мыйын декем кусарыш
lõi silmad isa vaate ees maha тудо ачажын ончалтышыжлан шинчажым ӱлык волтыш
2. (maastiku panoraam) панораме, тӱс, каватӱр
suurepärane vaade ümbruskonna metsadele йырге чодырашке мотор тӱс
vaade sillalt jõele кӱвар гыч эҥерыш панораме
mäelt avaneb avar vaade курык гыч кумда каватӱр почылтеш
3. (maastikku, hooneid kujutav [kunsti]teos) пӱртӱс сӱрет
Tartu vaadetega postkaardid Тарту сӱретан саламлымаш лаштык-влак
kunstniku maalitud Lõuna-Eesti vaated сӱретчын кечывалвел Эстонийын тӱсшым сӱретлымыже
4. (tõekspidamine, seisukoht) тӱняончалтыш, ончалтыш
ühiskondlik-poliitilised vaated общественно-политический ончалтыш
majanduslikud vaated экономике ончалтыш
iganenud vaated тошто тӱняончалтыш, тошто шинчаончалтыш
ta on demokraatlike vaadetega тудо демократий шинчаончалтышан
meil on ühised vaated elule мемнан чумыр тӱняончалтышна