[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

elusuurune <+s'uurune s'uuruse s'uurus[t s'uurus[se, s'uurus[te s'uurus/i_&_s'uuruse[id 12_&_10 adj> уло кугытлан келыштарыме, шке кугытшо
elusuurune v elusuuruses portree уло кугытлан келыштарыме портрет

endamisi <'endamisi adv> шке семын
endamisi rääkima шке семын мутланаш
endamisi mõtlema шке семын шонаш
endamisi kordama шке семын ушештараш

enese sg gen <- enese ennas[t -, enes[te 'end[id 0 pron>; enda sg gen <- 'enda 'end -, 'end/i 'end[id 0 pron> vt ka ise2
1. шке, шкендым шке
pani mu enese kõrvale istuma тудо мыйым шке воктеныже шындыш
võtan selle ülesande enda peale тиде пашам шкаланем (ышташ) налам
mida see raamat endast kujutab? мо книга улеш тиде?
see ei õigusta end тиде шкенжым ок оправдатле
tundke ennast nagu kodus! шкендам мӧҥгыштыда улмо семын чучса
ära tee endale etteheiteid шкендетым ит шӱрдӧ
ta hindab end üle туго шкенжым утыж дене кӱкшын акла
pomises midagi enda ette ала-мом шке семынже мугыманда
ta on kaotanud usu endasse тудо шкаланже ӱшаным йомдарен
pidas ennast korralikult üleval тудо шкенжым сайын кучыш
ta oli enda hästi ära peitnud тудо шкенжым сайын шылтен
tüdruk kammib ennast ӱдыр ӱпшым шке шереш
ära sega end teiste asjadesse! еҥын пашаш ит пуро
soojendasime end lõkke ääres ме тулото шокшо дене ырен шинчышна
tõmbas enese küüru тудо пӱгыр лийын
mees viskas end riietes voodile пӧръеҥ вургемге койкышко шуҥгалте
poiss ajas enda sirgu рвезе тӧр шогале
2. (rõhutab kuuluvust) шке, шкендын
andis raamatu enda nime all välja тудо кнагам шке лӱмжӧ дене лукто
enda muredest ta ei räägi шке тургыжшо нерген тудо ок каласкале
ta on enese meelest kangesti tark шке шонымыжо почеш тудо пеш ушан
võta minu pliiats ja anna enda oma mulle мыйын карандашем нал да шкендыным мыланем пу

era+
1. (eraomandusel põhinev, mitteriiklik) частный, шкен
eraettevõte частный предприятий
eraettevõtja частный амалкалче
eraettevõtlus частный предпринимательстве
eragümnaasium частный гимназий
erahaigla частный эмлымвер
erakapital maj частный капитал
erakapitalistlik maj частный капиталын
erakaubandus частный ужалымаш
erakauplus частный кевыт
erakool частный школ
eramaa частный мланде
eramaja частный пӧрт
eraomand частный собственность
eraomandus частный владений
eraomanik частный собственностьын озаже
erapank частный банк
erasektor maj частный сектор
eratööstus частный промышленность
eravaldus частный владений
eraõigus jur частный права
2. (isiklik, mitteametialane) личный, частный, шке, официал огыл; (individuaalne) индивидуал
eraalgatus личный инициативе
eraasi шке паша
eraelu шке илыш
erahuvi личный интерес
eraisik частный лица
erajutt частный мутланымаш
erakiri личный серыш
erakirjavahetus личный серышым возгалымаш
eraklient частный клиент
erakogu частный коллекций
erakorter частный пачер
erakõne личный мутланымаш
eralõbu шке удовольствий
erasekretär личный секретарь
erateenistus частный службо
eratund частный урок
eraõpetaja посна туныктышо
3. (isiklikul algatusel toimuv v toimiv) частный
eraarst частный врач
eradetektiiv частный детектив
erapraksis частный практике
erapraktika часнтый практике
4. (mittesõjaväeline, tsiviil-) граждан, штатский
eraisik граждан лица, частный лица
erariie, erarõivas граждан вургем

eraelu <+elu elu elu 'ellu, elu[de elu[sid 17 s> шкеилыш, шке ~частный илыш

fabritseerima <fabrits'eeri[ma fabrits'eeri[da fabritseeri[b fabritseeri[tud 28 v> (valmis vorpima, välja mõtlema) шонкален лукташ <-ам>, ондален шке шонен лукташ
kuulujutte fabritseerima манеш-манешым лукташ
fabritseeritud süüdistused шонкален лукмо титаклымаш

ihusilm <+s'ilm silma s'ilma s'ilma, s'ilma[de s'ilma[sid_&_s'ilm/i 22 s> шке шинча
{keda} pole ihusilmaga näinud шинчаш (шинчалан) логалын огыл
igaüks võib seda oma ihusilmaga vaadata тидым кажне шке шинчаже дене ончалын кертеш

ise1 <ise adv, adj>
1. adv (iseenesest) шкежак
küünal kustus ise сорта шкежак йӧрен
hambavalu läks ise üle пӱй шкежак корштымыжым чарнен
2. adv (iseseisvalt, omal jõul) шке
laps oskab juba ise käia изи йоча шке коштын мошта
õpilane lahendas ülesande täiesti ise тунемше задачым шкевуя ыштен
tulin siia ise, omal vabal tahtel мый тышке шке эрык дене толынам
teise maali ostsin ise кокымшо сӱретым мый шке налынам
3. adj (eri, isesugune) тӱрлӧ, шке
igal linnul ise laul кажне кайыкын шке мурыжо
hilinesime tundi ise põhjustel ме урокышко тӱрлӧ амаллан кӧра вараш кодын улына
me sõime ise lauas ме тӱрлӧ ӱстел коклаште кочкын шинченна

ise2 <ise enese ennas[t -, enes[te 'end[id 0; ise 'enda 'end -, 'end/i 'end[id 0 pron (hrl järeltäiendina)>
шке
ta ise ütles seda тидым тудо шке ойлен
eks sa ise tead шке палет
öelge seda temale endale тидым тудлан шкаланже каласыза
ise alles laps, aga mõtleb kui täiskasvanu шкеже але изи йоча, а кугула шонкала. Vrd enese, enda

iseenese sg gen <+- enese ennas[t -, enes[te 'end[id 0 pron>; iseenda sg gen <+- 'enda 'end -, 'end/i 'end[id 0 pron>
1. (rõhutab enesekohasust) шкендым шке
iseenese v iseenda üle naerma шкендым шке воштылаш
iseennast süüdistama шкендым шке титаклаш
jäin iseenesele kindlaks шкаланем шке ӱшанле кодым
armasta ligimest nagu iseennast воктенсым шкендын семынак йӧрате
iseenda pärast ma ei muretse шке верчынем ом тургыжлане
2. (rõhutab kuuluvust) шке, шкендым
iseenese lõbuks шкендым куандарымылан
iseenese tarkusest шке уш почеш
ta on seda iseenese nahal tunda saanud тудо тидым шке ӱмбаланже чытен лектын

isekeskis <+k'eskis adv> шке коклаште, икте-весе
arutame seda isekeskis шке коклаште каҥашена
lapsed sosistasid isekeskis йоча-влак шке коклаштышт йышт ойлыштыныт
kuidas nad isekeskis sobivad? кузерак нуно икте-весышт дене келшат?

iselaadne <+l'aadne l'aadse l'aadse[t -, l'aadse[te l'aadse[id 2 adj> шке шотан
iselaadne anne шке шотан талант

iseäralik <+äral'ik äraliku äral'ikku äral'ikku, äralik/e_&_äral'ikku[de äral'ikk/e_&_äral'ikku[sid 25 adj>
(imelik, kummaline, omapärane) шке сынан, унчеш

isiklik <isikl'ik isikliku isikl'ikku isikl'ikku, isiklik/e_&_isikl'ikku[de isikl'ikk/e_&_isikl'ikku[sid 25 adj>
1. (isikule kuuluv v omane, isikusse puutuv) шке, посна, личный, шкет
isiklikud asjad кучымо-погымо ӱзгар
isiklik omand шкет собственность, шке пого
isiklik majapidamine шке озанлык
isiklik raha шке окса
isiklik sõiduauto личный автомашина
isiklik arvamus шке шонымаш
isiklikud muljed шке шижмаш
isiklik veendumus шке ӱшан
tema isiklik võlu тудын шке моторлыкшо
isiklikud dokumendid личный документ-влак
isiklik julgeolek шке безопасность
isiklik heaolu шке суаплык
isiklik huvi посна интерес
isiklik rahulolu шке ласкалык ~ тыматлылык
isiklik toimik шке паша
isiklik õnn шке пиал
isiklikel põhjustel шке амаллан кӧра
see on minu isiklik asi тиде мыйын шке пашам
mul on temaga isiklikud arved õiendada мыйын тудын дене шке мутланен налшашем уло
2. (isikust lähtuv) шкендын, шке
isiklik algatus шке инициативе
isiklik allkiri шке кидпаде
isiklik kohalolek шке верыште лиймаш
isiklik vastutus шке муткучыш

isiklikult <isiklikult adv> шке, шкеак
isiklikult vastutama шкеак вашешташ
isiklikult alla kirjutama шке кидпалым пышташ
me pole isiklikult tuttavad ме шкежак (икте-весе дене) палыме лийын огынал
auto kuulub mulle isiklikult машина мыйын шкендынак улеш
tunnen teda isiklikult тудым шкенжымак палем
teatage talle isiklikult тудлан шкаланжак палдарыза
pöördus isiklikult minu poole мый декемак йодыш дене лекте

isikukood <+k'ood koodi k'oodi k'oodi, k'oodi[de k'oodi[sid_&_k'ood/e 22 s> шке посна код

kuni <kuni konj, adv, prep>
1. konj (aega väljendav) але, кунам, -шке
oota, kuni ma tulen тыште вучо, мыйын толмешкем
tee seda, kuni pole hilja! ыште тидым, але вараш кодын отыл
laps nuttis seni, kuni uinus йоча мален колтымешкыже шортын
kuni päike paistis, oli soe кунам кече ончен, шокшо лийын
2. konj (ühendav) марте
sõidan kaheks kuni kolmeks nädalaks Hiiumaale Хийумаш кок-кум арняла марте кудалам
kuue- kuni kaheksa-aastased lapsed йоча-влак кудыт гыч кандаш ий марте
3. adv; prep [term] (rõhutab piiri, milleni miski toimub v esineb) наре, марте
see võib maksta kuni sada rubla тиде шӱдӧ теҥге наре шоген кертеш
mäed on kuni kilomeeter kõrged курыкын километр наре лийын кертеш
saadan sind kuni järgmise majani тыйым вес пӧрт марте ужатем
lugesin kuni keskööni пелйӱд марте лудынам
kõik oli kuni pisiasjadeni läbi mõeldud чыла тыгыде ужаш марте шонымо

lohakas <lohakas lohaka lohaka[t -, lohaka[te lohaka[id 2 adj> (hooletu) пеле-пуле; (korratu) айда-лийже, тырме-тормо; (kasimatu, räpane) льопай, льювык, лоптыра; (hooletusse jäetud) шке почеш ончыдымо, тыршыде ыштыме; (hoolimatu) айда-лийже
lohakas poiss лоптыра рвезе
lohakas välimus лапай ~лоптыра сын-тӱс
lohakas kõnnak тырме-тормо ошкылтыш
lohakas töö чаткатан ыштыдыме паша
lohakas töötaja пеле-пуле ыштыше пашазе
aed jätab lohaka mulje сад-пакча ончыде куштымыла коеш

lokkima <l'okki[ma l'okki[da loki[b loki[tud 28 v>
1. (juukseid) кудырташ <-ем>, пӱтыраш <-ем>; (kergelt) кудыртылаш <-ам>; (lokkida laskma) кудыргаш <-ем>; (oma juukseid kergelt) шке ӱпым кудыртылаш <-ам>
juukseid lokkima ӱпым кудырташ, ӱпым пӱ
lasksin juuksuris juukseid lokkida парикмахерскийыш ӱпым кудырташ кайышым
lokitud juuksed кудыртымо ӱп
2. (lainesse, krussi hoidma) чумыргаш <-ем>, пӱтырнаш <-ем>, погынаш <-ем>, куптыргаш <-ем>
linoleum hakkas lokkima линолеум куптыргылаш тӱҥалын
riie jäi tikandi ümbert lokkima тӱрлем йымалсе вынер чумырген

maavillane <+villane villase villas[t -, villas[te villase[id 10 adj, s>
1. adj (kodus lambavillast tehtud) меж гыч куымо; (kangana) шке куымо
maavillane riie ыштыр, куымо вынер, межтореш
maavillane kampsun меж гыч пидме кофто, межан ~ меж кофто
maavillane pintsak ыштыр гыч ургымо ~ ыштыме пинчак, меж пинчак
2. s (lambavillane lõng) шорык меж кӱнчыла; (riie) межтореш
maavillasest sokid меж носки ~ кӱчык чулка
maavillasest ülikond ыштыр гыч угрымо костюм
3. adj piltl (maainimeselik, linnaliku lihvita) тыглай, проста, торжа
maavillane seltskond тыглай кашак
pahandas kõiki oma maavillase käitumisega тудо шке торжа койышыж дене чыланыштым шыдыштарен ~ шыдыштарен пытарен ~ шыдым луктын

meelitama <meelita[ma meelita[da meelita[b meelita[tud 27 v>
1. (kutsuma, peibutama) ӱжаш <-ам>; (juurde, ligi) савыраш <-ем>; (kokku, üle, ära, kaasa) ондален кондаш <-ем>; (välja) ондален лукташ <-ам>; (ahvatlema, nõusse v ära meelitama) мыльгаш <-ем>, шӱраҥышташ <-ам>, пыльдыртаташ <-ем>
koera leivatükiga meelitama пийым кинде шултыш дене ӱжаш
looma urust välja meelitama янлыкым шке рожгычшо ондален лукташ
rebast lõksu meelitama рывыжым лӧдыш ондален пурташ
{keda} oma nõusse meelitama шке велке савыраш
õnnestus ta kodunt välja meelitada мый тудым мӧҥгыжӧ гыч ондален луктын кертым
meelitas teda lubadustega тудо сӧрымыж дене шке велкыже савырен
meelitab naist kingitustega ӱдырамашым пӧлек дене шке велке савыраш
kiidab ja meelitab ülemusi вуйлатышым мокташ да тудын дене мыльгаш
meelitavad sõnad мыльгыжше мут
2. (kiitmisest, ülistamisest rahuldust, heameelt tundma) сайын чучаш <-ам>, кумылло лияш <-ям>
kiitus meelitas teda моктымо тудлан кумылло лийын
oli meelitatud, et ta tööd nii kõrgelt hinnati сайын чучын, кунам тудын пашажым кӱшыл акленыт
3. (enda poole tõmbama, ahvatlema) (шке велкыже) савыраш <-ем>, ӱжаш <-ам>
noori meelitas linn ола самырык-влакым шке велкыже савырен
teda meelitas arsti elukutse эмлызе паша тудым шке велкыже савырен
vabaõhuetendus meelitas palju rahvast kokku уремыште ончыктымаш шуко калыкым савырен
raha meelitab riskima окса тул дене модаш савыра
ilus ilm meelitab jalutama мотор игече уремыш ~ йолын кошташ ӱжеш

mõistagi <m'õistagi adv> (iseenesest mõista, arusaadavalt) мутат уке, шке семын, тугакат, раш
mõistagi ei julgenud ta sellest kellelegi rääkida мутат уке, тудо тиде нерген иктаж-кӧлан ойлаш лӱдын
need ruumid ei vasta mõistagi meie vajadustele раш, нине пӧлем-влак мемнан йодмыланна келшен огыт тол
aga ta ei tohi sellest teada! -- mõistagi! но тудо ты нерген палышаш огыл! -- мутат уке

oma1 <oma pron; oma oma oma -, oma[de oma[sid_&_om/i 17 pron, adj, s>
1. pron (ei käändu) шке, шкендын
isa oma pojaga ачаже шке эргыже дене
tema oma jonni ei jäta тудо шкенжын деч огеш кораҥ
talitse oma suud! шке йылметым кучо!
ta on oma tööga rahul тудо шке пашаже дене реза
igaüks on oma õnne sepp кажне шке пиалжын апшат улеш
2. pron (käänduvana) (ise, enese v enda asemel) шкалан, шкендын
ostis omale kingad шкаланже йолчиемым нале
mine sina, mul omal pole aega тый кай, мыйын шкендын жапем уке
3. pron (viitab kellegi v. millegi kuuluvusele v. liigile) ♦
minu lapsed on sinu omadega tülis мыйын йочам тендан дене сыреныт
riided on kallid, eriti laste omad вургем шергакан, поснак икшыве вургем
raamat on poisi oma книга рвезын шкенжын
4. adj (omane, lähedane) шке; (isiklik) шкендын
sünnipäeval olid ainult omad inimesed шочмо кече пайремыште шке еҥ-влак гына ыльыч
oma kandi inimene шке могыр айдеме
iga asi tuleb omal ajal чылажат шке жапыштыже толеш
elu läheb oma rada илыш шке семынже эрта
oma ala meister шке пашаштыже уста
oma sõnadega шке шомак дене
seened omas mahlas поҥго шке сокыштыжо
see on su oma asi тиде тыйын шкендын пашат
omast arust шке семынже
lahkus töölt omal soovil шке кумылжо почеш паша гыч кайыш
omalt poolt шке могыржо гыч
5. s kõnek (keegi v miski kellelegi kuuluv) шке, шкендын
omast ilma jääma шке пого деч посна кодаш
igaüks otsib oma кажне шкенжым шке кычалеш
mina räägin oma, nemad oma мый шкендыным ойлен, нуно шкеныштыным

omaaegne <+'aegne 'aegse 'aegse[t -, 'aegse[te 'aegse[id 2 adj> (kunagine, endis- ja tolleaegne) шке жапысе, ту жапысе, ончычсо
toas on säilinud omaaegne interjöör пӧлемыште ту жапысе интерьер кодын

omaette <+'ette adv>
1. (eraldi, teistest eraldatuna) посна, шке семын; (segamatult, iseendas) шкаланже шке
kas lähme koos või igaüks omaette? пырля каена але кажен шке семынже?
istub omaette nurgas шке семынже лукышто шинча
tüdrukud mängisid omaette, poisid omaette ӱдыр-влак посна, рвезе-влак посна модыт
mitu omaette töörühma икмыняр посна паша группо
see on omaette jutt тиде посна мутланымаш
omaette tuba посна пӧлем, шке посна пӧлем
omaette võetuna посна налме
igaühel on vajadus omaette olla кажнын шке семынже посна изиш лийме шуэш
räägib omaette шке семынже ойла
vaikne omaette inimene шып шкаланже шке улшо айдеме
2. (sõltumatult, iseseisvalt) посна, шке семын; (sõltumatu, iseseisev) шкаланже шке
tuleb omaette, teiste abita toime шке семынже сеҥа, весын полшыде
töötab juba omaette уже посна пашам ышта
moodustati omaette riik посна кугыжанышым ыштышт
noored elavad omaette elu самырык-влак шке семынышт илат
ta on omaette peremees тудо шкаланже шке оза
3. (individuaalselt, spetsiaalselt) шке; (individuaalne, spetsiaalne) посна
kas see tuba on sul omaette? тиде тыйын посна пӧлемет?
tal on omaette maja тудын шке посна пӧртшӧ
4. (omamoodi) шке семынже
omaette huvitav reis шке семынже оҥай путешествий

omamoodi <+m'oodi adv, adj>
1. (erinevalt) шке семын; (teistmoodi) вес семын
teeb v toimib v talitab omamoodi шке семынже ышта
kumbki mõtleb v arvab asjast omamoodi вес семын шона
elu veereb omamoodi илыш шке семынже эрта
2. adj (erinev, iseäralik) ойыртемалтше, ала-могай
teda valdas omamoodi rõõm тудым ала-могай куан кумыл авалтыш
puuviljal on omamoodi maitse емыж-саскан тамже ойыртемалтше
ikka leidub tal omamoodi ideid тудын кажне гана ойыртемалтше шонымаш лектеш
3. (omast kohast) шке семын
ta on omamoodi hea inimene тудо шке семынже сай айдеме
näitus kujunes omamoodi sensatsiooniks ончер шке семынже сенсаций лие

omane <omane omase omas[t -, omas[te omase[id 10 adj, s>
1. adj (iseloomulik, tüüpiline) ойыртышан, типичный, келшыше
kunstnikule omane stiil сӱретчын стильже ойыртышан
see ei ole eesti keelele omane тиде эстон йылмылан келшыше огыл
2. adj (tuttav, nagu oma) лишыл
siin on kõik nii omane nagu kodus тыште чылажат мӧҥгысӧ гай лишыл
omaseks saanud paigad лишылыш савырныше вер-шӧр
oled mulle omane nagu vend тый мыланем шольо гае лишыл улат
orkestril on teos juba omaseks mängitud оркестр уло произведенийым тунемын
südamele v hingele omane keel шӱм-чонлан лишыл йылме
3. s (omas, oma) шкенан, шке, лишыл
tal pole siin omaseid тудын тыште ик лишыл еҥат уке
poiss oli peres nagu omane рвезе ешыште шке айдеме семын лийын
oled omane või võõras? тый шкеман але йот улат?

omavahel <+vahel adv>
1. (vastastikku üksteisega v teineteisega) шке коклаштышт, икте-весе коклаште, икте-весе дене
omavahel kokku leppima шке коклаште мутланен келшаш
omavahel võrdlema икте-весе дене таҥастараш
nad on omavahel tülis нуно икте-весе дене сырымаште улыт
nad on omavahel head sõbrad нуно шке коклаштышт сай йолташ улыт
2. (kellegagi omaette) шинчаваш, коктын
ma tahaksin sinuga omavahel rääkida мый тый денет шинчаваш мутланынем
noored tahavad omavahel olla самырык-влакын коктын кодмышт шуэш
omavahel öelda v öeldes v rääkida on ta üle pea võlgades шкенан коклаште ойлаш гын, тудын парымже пеш шуко

omavaheline <+vaheline vahelise vahelis[t vahelis[se, vahelis[te vahelis/i 12 adj>
1. (vastastikune) вашла, икте-весе дене, икте-весе коклаште, шке кокласе
omavaheline vaen вашла тума
omavahelised lahkhelid вашла келшыдымаш
inimeste omavahelised suhted еҥ-влакын шке коклаштышт мутланымаш
värvitoonide omavaheline sobivus тӱс-влакын икте-весе дене келшымашышт
see on meie omavaheline asi тиде мемнан шке кокласе паша
2. (ilma kõrvaliste isikute juuresolekuta toimuv) шке коклаште
omavaheline koosviibimine шке коклаште погынымо

osavalt <osavalt adv>, ka osavasti (suure osavusega) моштышын; (meisterlikult) мастарын, ясан; (kavalalt) шке пашам палышын, чоян, ушлын
tabas osavalt märki тудо мастарын цельыш логалтыш
on oma asju osavalt ajanud тудо шке пашажым моштышын эртарен
sind on osavalt v osavasti ninapidi veetud piltl тыйым мастарын парня йыр пӱтыральыч

otsa <'otsa postp, adv>
1. postp [gen]; adv (pealmisele pinnale, ülemise v otsmise osa peale) -шке; (külge, peale) ӱмбаке
ronis puu otsa пушеҥгышке кӱзыш, пушеҥгыш кӱзаш
pani lapse rinna otsa икшывым оҥжо деке пыштыш
2. postp [gen]; adv (lisaks, juurde) почеш
tegi ühe vea teise otsa ик йоҥылыш почеш весым ыштыш
tants tantsu otsa ик куштымаш почеш весе
3. postp [nom] (teat. aja jooksul, vältel, kestel) мучко, вошт
öö otsa sadas vihma йӱдвошт йӱр йӱрӧ
päevad otsa istuti toas кече мучко ~кечыгут пӧлемыште шинчышт
tegi talv otsa metsatööd теле мучко чодыра пашам ыштыш
4. adv (lõpule, läbi (+saama)) пыташ, пытараш
raha sai otsa окса пытыш
aeg sai v lõppes otsa жап пытыш
jõud lõppes otsa вий пытыш
sai isu otsa tantsitud шке ужашым куштен пытарышым

pihta <p'ihta postp, adv>
1. postp [gen] (millegi-kellegi vastu, suunas, sihis)- шке, -шко, -шкӧ, могырыш, велкыла
koputab ukse pihta омсашке перкала
vaenlase pihta avati tuli товар кӱэш керылте
kriitika oli suunatud riigikogu pihta критике Рийгикогусо могырым виктаралтын
2. postp [elat] kõnek (millestki alates, saadik) годсек, гычак
hommikust pihta sajab эр годсек йӱр опта
3. adv (tähistab tabamist, märkiminekut) ♦
sain palliga pihta мыланем мече дене логальыч

tunnistama <tunnista[ma tunnista[da tunnista[b tunnista[tud 27 v>
1. (midagi omaks, tõeks, õigeks võtma) признатлаш <-ем>, кӧнаш <-ем>, сӧраш <-ем>, келшаш <-ем>; (südamelt ära rääkima) чоным почаш <-ем>
tuleb tunnistada, et ...... дене келшаш логалеш
on vaja mehisust, et oma süüd tunnistada шке титакым признатлашлан патырлыкым муаш кӱлеш
pean tunnistama, et seda ma ei oodanud тидым мый вучен омыл манын ушештарышаш улам
poiss tunnistas kõik üles рвезе чылажымат признатлыш
kaebealune on oma süü üles tunnistanud йолалыме еҥ шке титакше улмо дене кӧныш
2. (oma usku kuulutama) увертарашке верам проповедоватлаш, шке юмойӱлам шаркалаш
3. (kohtus tunnistust v tunnistusi andma) таныклаш, палдырташ, показанийым пуаш
valet tunnistama ондалчык показанийым пуаш
{kellegi} vastu tunnistama (кӧн?) ваштареш показанийым пуаш
4. (kedagi v midagi kellekski v millekski olevaks kuulutama) палемдаш <-ем>
leping tunnistati kehtetuks договорын йӧндымӧ семын палемденыт
ta tunnistati teadmata kadunuks тудым увер деч посна йомшо семын палемденыт
noormees tunnistati sõjaväeteenistuse jaoks kõlbmatuks рвезым армийысе службылан йӧрыдымӧ семын палемденыт
vastane tunnistas end võidetuks тушман шкежым сеҥалтше семын палемдыш
5. (kehtivaks, õigeks, sobivaks pidama, heaks kiitma, tunnustama) шотыш налаш <-ам>
tema tunnistab ainult oma arvamust тудо шке шонымашыжым гына шотыш налеш
6. (mingit usku olema) ӱшаным кучаш, верам кучаш
islamit tunnistama мусульман верам кучаш
7. (midagi tõendama, millelegi viitama, millestki tunnistust andma) ончыкташ
faktid tunnistavad teie vastu факт-влак тендан ваштареш ончыктат
8. ([uurivalt, ainiti] vaatama, vaatlema, silmitsema) шинчам пашкарташ, шинчам тусарен ончаш, шинчам тураштараш
jäime võõrast tunnistama йот еҥ ӱмбаке шнчанам пашкартышна
mis sa mind nii tunnistad, kas ei tunne ära? мом тыге ӱмбакем шинчам тусарен ончет, ала от пале?

vabadus <vabadus vabaduse vabadus[t vabadus[se, vabadus[te vabadus/i 11 s>
1. эрык; (sõltumatus, iseseisvus) шке эрык дене илымаш, эрыклык
poliitiline vabadus политик эрыклык
võitlus vabaduse eest эрыклык верч кредалмаш
püüe vabadusele эрык деке тыршен каяш
vabadust ihkav rahvas эрыкым вучышо калык
2. эрык
pääses vanglast vabadusse тудым тюрьма гыч эрыкыш луктыныт
talt võeti vabadus тудын деч эрыкым налыныт
linnuke pääses puurist vabadusse кайык четлык гыч эрыкыш чоҥештен лектын
kurjategija on ikka veel vabaduses преступник алят эрыкыште улеш
3. (vaba voli) эрык
demokraatlikud vabadused демократий эрык, демократический эрык
isikuvabadus эрык шкелык
kodanikuvabadused граждан эрык
liikumisvabadus эрыкан тарванылмаш
loominguvabadus эрык мурсаска
sõnavabadus эрыкан мут
südametunnistus[e]vabadus эрыкан намыс
tahtevabadus шке шонымашке шуаш тыршымын эрыкше
tegevusvabadus ышташлан эрык
trükivabadus савыктыме эрык
usuvabadus ӱшан эрык
valikuvabadus ойыркалыме эрык
vabadus ja paratamatus filos эрык ден кӱлешлык
lapsepõlve kuldne vabadus эрыкан йоча пагыт
inimeste vaimne vabadus айдемын чон эрыкше
vabadus öelda mida tahes шонымым эрыкын каласен пуымаш
need tingimused piiravad meie vabadust нине ойыртем-влак мемнан эрыкнам шыгыремдат
räägib kõigest enesestmõistetava vabadusega чыла эрыкын каласаш

vabasurm <+s'urm surma s'urma s'urma, s'urma[de s'urma[sid_&_s'urm/i 22 s> (enesetapp) шкем [шке] пуштшо

vabatahtlik <+t'ahtl'ik t'ahtliku t'ahtl'ikku t'ahtl'ikku, t'ahtlik/e_&_t'ahtl'ikku[de t'ahtl'ikk/e_&_t'ahtl'ikku[sid 25 adj, s>
1. adj шке кумылын ыштыме
vabatahtlikud annetused шке кумылын ыштыме карыз
vabatahtlik abistaja шке кумылын ышташ полшызо
vabatahtlik tuletõrjeühing тур дене кредалше шке кумылан ушем
2. s шке кумылын иктаж пашаш кайыше еҥ, доброволец, шкеволязе
vabatahtlike salgad шкеволязе-влакын тӱшкашт

vabatahtlikult <+t'ahtlikult adv> шке кумылын, шкевуя, шке эрык дене, шке кумылжо дене, шӱм ӱжмӧ почеш, кӧнен
läks vabatahtlikult rindele тудо кӧнен фронтыш каен
vabatahtlikult ma seda ei tee шке кумылын мый тидым ышташ ом тӱҥал
võttis selle ülesande vabatahtlikult enda peale тудо ышташ шӱдымӧ сомылым шке эрык дене шукташ налын

vanasti <vanasti adv> (endisel ajal) ожно; (kunagi minevikus) ала-кунам, кунам-гынат, шке жапыште
vanasti oli siin meri ожно тыште теҥыз лийын
kuidas siinkandis vanasti elati? кузе тыште ожно иленыт?
vanasti ja praegu ожно да кызытсе жап

vara2 <vara vara vara v'arra, vara[de vara[sid 17 s> (omand) шке пого, шкепого, пого; (rikkus) поянлык
isiklik vara шке поянлык
kattevara пого леведыш
kinnisvara сурт-оралте
põhivara тӱҥ поянлык
pärandvara кодшо пого
riigivara, riigi vara кугыжаныш пого
vallasvara коштшо пого
ühiskonna vara мер поянлык
vaimne vara чон поянлык вер
vaimuvara чон поянлык

värske <v'ärske v'ärske v'ärske[t -, v'ärske[te v'ärske[id 1 adj, s>
1. adj (toiduainete kohta: äsja v hiljuti saadud, püütud, valmistatud vms) свежа
värske kala свежа кол
värske leib свежа кинде, пушкыдо ~свежа кинде
värske piim свежа шӧр
keetis värsket kohvi тудо свежа кофем шолтен
vorst säilib külmkapis värskena колбаса йӱштышӧрлыкыштӧ свежа кодеш
poes on saada nii värskeid kui kuivatatud puuvilju кевытыште кузе свежа, тыгак коштымо саскам ужалат
2. s (liha kohta) свежа шыл; (kala kohta) свежа кол
kalamees viskas kassile ka värsket кол кучышо пырыслан тыгак свежа колым кудалтыш
3. adj (äsjane, uus) у, шаҥгысе; (puhas) ару, яндар, эре
värsked jäljed у йолкыша, свежа кыша-влак
kõige värskemad uudised эн у увер
värsked mälestused шаҥгысе шарнымаш
värske õhk эре юж
ajakirja värske number журналын у номерже
karge ja värske kevadhommik яндар шошо эр
värske allikavesi яндар памаш вӱд
voodis on värsked linad тӧшакыште яндар шарыме
tõmbas kopsud värsket õhku täis тудо шодыжкыжо яндар южым неле
4. adj (inimese kohta: noor, nooruslik, jumekas) самырык, рвезе, нӧргӧ, ужар(ге)
värske jume самырык тӱжвал тӱс
oma aastate kohta näeb ta välja veel päris värske тудо шке ийготланже ятырлан рвезын коеш
5. adj (uuelaadne, uuena mõjuv, ilmekas) у, шке шотан, моло гай огыл
värske stiil шке шотан тӱс
värskeid mõtteid sisaldav ettekanne моло гай огыл шонымашан доклад, у шонымашан доклад