[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

asi <asi asja 'asja 'asja, 'asja[de 'asja[sid_&_'asj/u 24 s>
1. (ese, aine, materjal, teos) ӱзгар, арвер
ilus asi мотор ӱзгар
hädavajalik asi кӱлешан ӱзгар
isiklikud asjad кучымо-погымо ӱзгар
antiikasi ожнысо ӱзгар
asju kokku panema арверым иктыш опташ
mis asi see on? мо тиде тыгай?
2. (asjatoimetus, lugu, olukord, nähtus) паша
see on minu isiklik asi тиде мыйын шке пашам
harjumusasi, harjumuse asi койыш паша
kriminaalasi jur уголовный паша
maitseasi там паша
peaasi тӱҥ паша
pisiasi изи паша
rahaasjad окса паша
asi on otsustatud паша ышталтын
mis see minu asi on kõnek могай мыйын пашам
noore inimese asi самырык еҥын пашашже
mul on sinu juurde asja мыйын тый декет паша уло
3. (põhjus, vajadus) амал
kes norida tahab, leiab alati asja кӧ кычалтылнеже эре амалым муэш
tuleviku pärast pole meil asja muretseda ончыкылык нерген шонаш мемнан амална уке
kas tulid asja pärast? могай амал дене толынат?
poiss sai peapesu asja eest рвезе амаллан кӧра вурсалтын
4. kõnek (loomulike vajaduste õiendamise kohta) ♦
asjal käima тӱгӧ лекташ

ei <'ei adv; 'ei 'ei 'ei[d -, 'ei[de 'ei[sid 26 s>
1. (eitussõna, annab lausele eitava sisu) уке, огыл, ок <ом, от, огына, огыда, огыт>; (minevikus) ыш <шым, шыч, ышна, ышда, ышт>
ma ei tea мый ом пале
ei sobi ок келше
ei lähe arvesse ок шотлалт
see ei teeks paha плока огыл ыле
tööd ei ole veel alustatud пашам але тӱҥалме огыл
töö ei tahtnud edeneda паша огеш кай
kas tuled või ei? толат але уке?
ei, seda ma ei tee! уке, тидым мый ом ыште
ei, ma ei usu teid! мый тылат ом ӱшане!
2. (eitab järgnevat sõna) ни
ei iialgi нигунам
otsisin, aga teda ei kuskil pool кычальым, тудо нигуштат уке
nad elavad vanamoodi, ei midagi uut чылажат тошто семынак, нимо у уке
ta on süüdi, ei keegi muu тудак титакан, ала-кӧ весе огыл
kasu polnud sellest ei mingisugust тидын деч нимогай пайда лийын огыл
3. (jaatavas lauses soovi v küsimuse esitamisel) ок...мо
kas me ei läheks kinno? таче кинош огына миен тол мо?
kas ma ei saaks sind aidata? мый тылат полшен кертам, уке?
kas ei tuleks sedagi võimalust kaaluda? тиде возможностьымат ончалаш йӧнан огыл мо?
4. (retoorilistes küsilausetes, hüüatustes) ♦
kuhu sa ka ei läheks, igal pool on tema ees кеч-кушко кае, чыла вере тудо!
mida seal kõike ei olnud! мо гына тушто лийын огыл!
mis teile küll pähe ei tule! мо гына тылат вуеш ок тол!
5. (koos sidesõnaga ega) ни...ни
ta ei tundnud ei pahameelt ega viha тудо ни чаманымашым, ни сырымым шижын огыл
ei see ega teine ни тиде ни тудо, тидыжат огыл тудыжат огыл
6. interj (väljendab rõõmu, rahulolu, vaimustust) вот
ei, oli see alles saun! вот тиде монча ыле!
7. s уке
sajakordne ei шӱдӧ гана уке манам
vastuseks oli kindel ei вашмутлан пеҥыдын уке вашмут тольо
üksainus ei on mõnikord rohkem väärt kui kümme jaad ик „уке“ южгунам 10 гана келшыме деч сай

eri <eri adj>
1. (erinev, lahkuminev, erisugune) тӱрлӧ
palju eri arvamusi шуко тӱрлӧ шонымаш
need on eri küsimused тиде тӱрлӧ йодыш-влак
raamatu eri väljaanded тӱрлӧ изданиян кнага
eri keeli kõnelev тӱрлӧ йылман
2. (omaette, iseseisev) посна, специальный, ойыртемалтше
romaan ilmus hiljem eri raamatuna роман варарак посна кнага дене лектын

ese <ese eseme ese[t -, eseme[te eseme[id 4 s> наста, арвер, ӱзгар, ыштыш
nüri ese токмак арвер
uus ese у ӱзгар
kootud esemed пидме вургем
hinnalised esemed шерг наста
iluese сӧрастарымаш наста
klaasese янда арвер
luksusese поянлык арвер
metallese кӱртньӧ ӱзгар
mälestusese шарнымаш арвер
mööbliese мебель арвер
portselanese фарфор ӱзгар
riietusese чийыме вургем
tarbeese кучылтмо арвер
väärisese кугу акан арвер

esik <esik esiku esiku[t -, esiku[te esiku[id 2 s>
1. (eesruum) пӧртончыл, прихожий
avar esik йоҥгыдо пӧртончыл
korteriesik, korteri esik пачер прихожий
vaguniesik, vaguni esik тамбур
riideid esikusse jätma вургемым прихожиеш кодаш
2. anat (sisekõrva, ninaõõne vm eesmine osa) аҥ, тӱҥалтыш
kõriesik кукшылогар аҥ
ninaesik нер аҥ
suuesik умша аҥ

mesi <mesi m'ee m'e[tt m'e[tte, me[te mesi 15 s> мӱй
kuldkollane mesi шӧртнялге мӱй
kanarbikumesi яҥгаршудо мӱй
kärjemesi караш(ан) ~ шыштан мӱй
pärnamesi писте мӱй
tatramesi шемшыдаҥ мӱй
tehismesi келыштарен ыштыме мӱй
õiemesi пеледыш мӱй
purgitäis mett мӱй дене ате, мӱян ате
magus kui mesi мӱй гай тамле ~ шере
mesi on suhkrustunud мӱй пеҥгыдемын
ta vurritab mett тудо [караш гыч] мӱйым поген налеш
mehe hääles on mett piltl пӧръеҥын йылмыже мӱй ~ ӱемде ~ йылдырге йӱкшӧ улеш

osi <osi osja 'osja 'osja, 'osja[de 'osja[sid_&_'osj/e 24 s> bot (eostaim) Equisetum ягашудо

vesi <vesi v'ee v'e[tt v'e[tte, ve[te vesi 15 s>
1. (tavalisim vedelik maakeral) вӱд
puhas vesi яндар вӱд
selge vesi вошткойшо вӱд, яндар вӱд
värske vesi свежа вӱд
seisnud vesi шинчыше вӱд
gaseeritud vesi газ вӱд
kare vesi пешкыде вӱд
pehme vesi пушкыдо вӱд
raske vesi keem неле вӱд
püha v pühitsetud vesi relig юмынвӱд
allikavesi памаш вӱд
heitvesi мушкышвӱд
joogivesi йӱмӧ вӱд
kaevuvesi таве вӱд
kanalisatsioonivesi канализаций вӱд
2. (veekogusid v looduslikke veemasse moodustavana) вӱд
sügav vesi келге вӱд
madal vesi куакш вӱд, изи вӱд
mõõnavesi вӱдын жапын-жапын (сер дечын) пучымыжо
tulvavesi шарлыме вӱд
tõusuvesi вӱдын жапын-жапын (сер деке) пучымыжо
vesi tõuseb вӱд нӧлталалтеш
vesi alaneb вӱд вола
vesi õitseb вӱд порсынаҥеш
vesi on vaikne kui peegel эркын йогышо вӱд воштончыш гай улеш
kalad elavad vees кол вӱдыштӧ ила
paat lasti v lükati vette пушым вӱдыш волтеныт
lapsed jooksid vette йоча-влак вӱдышкӧ шуҥгалтышт
tüdruk sulistas vees ӱдыр вӱдыштӧ чумедылын
paat vajus vee alla пуш вӱдыш пурен каен
sellest ajast on palju vett merre voolanud piltl тылеч вара шуко вӱд йоген эртен, тидлан ынде шуко вӱд йоген
3. (pl) (mingile riigile v riikide liidule kuuluva mereosa kohta) вӱд
neutraalveed pol войскам вераҥдаш лийдыме посна вӱд вер
territoriaalveed maj территорийысе вӱд
tursapüük Euroopa Liidu vetes трескам Европысо ушемын вӱдыштыжӧ кучымаш
4. (mitmesuguste eritiste jms kohta: pisar[ad]) шинчавӱд; (higi kohta) пӱжвӱд; (sülje kohta) шӱвылвӱд
lootevesi füsiol ончылвӱд
vesi tuli silma шинчавӱд тольо
tüdrukul läks vesi lahti ӱдыр шортынат колтыш
nohu on nii kõva, et silmad jooksevad vett кугу нер пынчылтмашлан шинча вӱдаҥеш
pühib käega otsaeest vett саҥга гыч кид дене пӱжвӱдым ӱштеш
isuäratav toidulõhn pani suu vett jooksma тамле кочкыш пуш дене шӱвылвӱд лекташ тӱҥале
viskab v laseb vett кужеш
5. ([muude] vedelike ja [vesi]lahuste kohta) вӱд
kölni vesi одеколон
juuksevesi ӱпыш йыгыме вӱд
kloorivesi keem хлор вӱд
kurgivesi farm кияр вӱд
näovesi шӱргыш йыгыме вӱд