[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

istuma <'istu[ma 'istu[da istu[b istu[tud 28 v>
1. шинчаш <-ем>; (teatud aeg v ajani) шинчен эртараш <-ем>; (pikemat aega) шинчылташ <-ам>; (istet võtma) шинчаш <-ам>; (istuma panema) шындаш <-ем>
tugitoolis istuma креслыште шинчаш
sadulas istuma ӧртньӧрыште шинчаш
toolil istuma пӱкеныште шинчаш
vagunis istuma вагонышто шинчаш
rõdul istuma балконышто шинчаш
laua ääres istuma ӱстел воктене шинчаш
laua taga istuma ӱстелтӧрыштӧ шинчаш, ӱстел коклаште шинчаш
ahju juures istuma коҥга воктене шинчаш
lõkke ääres istuma тул воктене шинчаш
nurgas istuma лукышто шинчаш
perenaise kõrval istuma озвате воктене шинчаш
süles istuma пулвуйышто шинчаш
ülesande kallal istuma задаче дене шинчылташ
raamatute taga istuma книга коклаште шинчылташ, книга коклаште шинчаш
istun esimeses pingis мый икымше парт коклаште шинчем
tugitooli istuma креслышке шинчаш
toolile istuma пӱкуныш(ке) шинчаш
raamatute taha istuma книга коклаш(ке) шинчаш
istus rooli taha тудо руль коклашке шинче
istusime lõkke äärde ме тул воктеке шинчынна
nad istusid rõdule нуно балконыш(ке) шинчыныт
istu minu kõrvale мыйын воктекем шич
istuge akna juurde окна воктеке шичса
istusime lõunalauda ме кечывалым ышташ шинчынна
istusin kaks tundi koosolekul собранийыште кок шагат шинчен эртарышым
istuge koomale шыгырненрак шичса
istusime seal terve tunni ме тушто ик шагатым шинчен эртарышна
istume veel шинчылтына эше
istuge meie juurde мемнан дек шичса, мемнан пелен шичса
lapsed istusid oma kohtadele йоча-влак веран-верышкышт шинчыч
nad istusid tulele lähemale нуно тул деке миен шинчыч
palun istuge! шинчаш йодам!
koosoleku lõpuni kohal istuma собраний мучаш марте шинчаш
meid pandi esiritta istuma мемнам икымше радамыш(ке) шындышт
lauda istuma panema ӱстелтӧрыш шындаш
poiss pandi eraldi pinki istuma эргым вес парт коклашке шындаш
istusime õpetaja ümber туныктышо йырваш шична
istub tähtsal ametikohal кугу постышто шинча
juhatuses istuvad omad poisid правленийыште шке еҥ-влак шинчат, правленийыште шке-шамыч шинчат
muudkui istu ja oota шич да вучо
tüdruk jäeti istuma ӱдырым кокымшо ийлан шынден коденыт
vangis istuma тюрьмаш шындаш
mees istus neli aastat vangis пӧръеҥ тюрмьмаште ныл ийым шинчен лектын
selle teo eest võidakse ta mitmeks aastaks istuma panna тиде пашалан тудым икмыняр ийлан шынден кертыт
laev istus madalikul корабль куакшыш пижын шинчын
jaht istus sügaval vees яхте келге вӱдыштӧ шинчен
kaabu istus viltu peas теркупш шӧрын шинчен, шляпа шӧрын шинчен
südamesopis istub hirm piltl чонышто лӱдмаш шинча
kaotusvalu istus hinges piltl чоныштем чаманымаш кумыл йымен, шӱмыштем чаманымаш кумыл йымен
2. (sobiv v meeldiv olema) келшаш <-ем>, келшен толаш <-ам>
see amet ei istu talle тиде паша тудлан келшен ок тол
mossitamine sulle ei istu шыдешкаш тылат ок келше
mantel istus laitmatult пальто тудын ӱмбалныже пеш сайын шинчен
kitsad vuntsid talle ei istunud аҥысыр ӧрыш чурийжылан ок тол
töö ei istu täna паша таче ок ышталт
mõne inimesega ei taha jutt kuidagi istuda южо еҥ дене мутланен шотым муаш ок лий
mulle see jook ei istu тиде йӱыш мыланем ок келше

jaksama <j'aksa[ma jaksa[ta j'aksa[b jaksa[tud 29 v> керташ <-ам>
ta ei jaksa enam tööd teha тудо пашам ыштен ок керт, тудын пашам ышташ ӱнарже уке
haige jaksab juba voodist tõusta черле кровать гыч кынелын кертеш, черлын кровать гыч кынелаш вийже уло
karjub nagu jaksab уло вий кертмын кычкыра
kas jaksate edasi minna? Те умбаке каен кертыда мо?, Умбаке каяш вийда уло?
hobune ei jaksa enam vedada имне умбаке каен огеш керт, имньын умбаке каяш вийже уке
ei jaksa küllakutsele vastu panna ӱжмаш деч торлен огеш керт
ta ei jaksa osta kallist kasukat тудо шкаланже шергакан ужгам налын огеш керт
ema jaksab veel last kasvatada ава икшывым умбакыжат ончен-кутен кертеш, аван икшывым ончен-кушташ эше вийже уло

jätk <j'ätk jätku j'ätku j'ätku, j'ätku[de j'ätku[sid_&_j'ätk/e 22 s>
1. (pikendus, lisa) кужемдыш, кужемдымаш, шуйнымаш
kleidile jätku alla õmblema тувырым кужемдаш
kett on lühike, vaja jätk otsa panna шинчыр кӱчык, тудым кужемдаш кӱлеш
Põhja-Atlandi hoovus on Golfi hoovuse jätk северо-атлантический йогын Гольфстримын шуйнымашыже
jutt sai jätku jutust мут гыч мут лекте, кутыраш тӱҥальыч
2. (jätkukoht) ушалтме вер
vaguni ühetooniline lõksumine rööbaste jätkude kohal рельс-влакын ушалтме верыштышт вагонын икгай шолтлымашыже
3. (osa, lüli) ужаш

katsuma <k'atsu[ma k'atsu[da katsu[b katsu[tud 28 v>
1. (puudutama) логалаш <-ам>; (kobama, kompama) кучылташ <-ем>
pulssi katsuma кидшерым кучылташ, пульсым тергаш
haiget kohta katsuma корштымо верым логалаш
katsus riiet sõrmede vahel тувырашым кид дене кучылто
väljapanekuid ei tohi käega katsuda ончерысе арверым кид дене огеш лий логалаш
katsu, kui külmad mu käed on кучылт ончал могай мыйын кидем йӱштӧ
ära katsu kurja koera! осал пийым ит логал!
poiss kippus tüdrukuid katsuma ja käperdama рвезе ӱдыр-влакым кучылташ йӧратен
2. (üritama, proovima) тыршаш <-ем>
katsu uinuda малаш тырше
ma katsun midagi paberile panna тыршен ончем иктаж-мом кагазыш возаш
haige katsus tõusta черле кынелаш тыршыш
katsub päästa, mis päästa annab тудо тыршаш утараш мом кертеш
katsu ainult mind puudutada! мыйым кучен гына ончо!
katsu sa mul!, katsu sa ainult! ончо гына!
3. (järele proovima) ончалаш <-ем>; (selga, jalga proovima) висаш <-ем>
kingi jalga katsuma йолчиемым (туфльым) висаш
kleiti selga katsuma платьым висаш
mütsi pähe katsuma упшым висаш
poisid katsusid jõudu рвезе-влак ӱнарым висеныт
katsume, kumb meist jookseb kiiremini! айда, ончалына кӧ писыракын куржталеш!
lapsed katsuvad, kas jää juba kannab йоча-влак ончат, ий чыта мо нуным
katsume nüüd, mida te oskate teha ончалына, мом те ыштен моштеда
katsu, kas supp on liiga soolane ончал, шӱр шинчалан мо
katsu meie õlut kah! мемнан сырамат йӱын ончал
haige ainult katsus toitu кочкышым кочкын гына ончалын
otsustasin ka õnne katsuda piltl мыят пиалым ончалаш шонышым
4. kõnek (viivitamatult midagi tegema) айста, ончалза
katsu, et sa kaod! айста, кайыза тышечын!
katsu, et saad kähku kuivad riided selga айста, чий писын иктаж-мом кукшум
5. kõnek (vaatama, kaema) ончалаш <-ем>
katsun seal väheke ringi ончалам тушто изишак
tahan katsuda, kes on siin peremees ончалнем, кӧ тыште оза

kerge1 <k'erge k'erge k'erge[t -, k'erge[te k'erge[id 1 adj> куштылго, лыжга; (hõlpus) каньыле; (lihtne) тыглай
imekerge куштылго
sulgkerge мамык гай куштылго
õhkkerge юж гай куштылго
kerge ese куштылго арвер
kerge kandam куштылго нумалтыш
kerge kohver куштылго чемодан
kerge töö куштылго паша
kerge teenistus куштылго пашадар
kerge võit куштылго сеҥымаш
kerge ülesanne куштылго шуктышаш сомыл
kerge sünnitus куштылго азам ыштымаш
kerge muusika куштылго мурсем
kerge komöödia куштылго койдарчык
kerge stiil куштылго стиль
kerge vestlus куштылго мутланымаш
kerge külm изирак чатлама
kerge tuul лыжга мардеж, куштылго мардеж
kerge tuuleõhk лыжга пуалмаш
kerge vine изирак шикш
kerge kahin лыжга кожгымо
kerge lainetus изирак вургыжмаш
kerge löök куштылго перымаш
kerge puudutus куштылго тӱкнымаш
kerge naeratus куштылго шыргыжмаш
kerge ohe куштылго шӱлалтымаш
kerge eine куштылго эр кочкыш, куштылго закуска
kerge lõuna куштылго кечывал кочкыш
kerge vein куштылго арака
kerge suvekleit куштылго кеҥеж тувыр
kerge mantel куштылго ӱмбал вургем
kerge laudehitus куштылго оҥа гыч ыштыме чоҥымаш
kerge suvemaja куштылго кеҥежымсе пӧрт
kerge kõnnak куштылго ошкылтыш
kerge samm куштылго ошкыл
kerge hüpe куштылго тӧршталтымаш
kerged liigutused куштылго тарванымаш
kerge joove куштылго руштмаш, куштылго лывыргымаш
kerge peapööritus куштылго вуй пӧрдмаш
kerge haav куштылго сусыр
kerge nohu куштылго нерге
kerge uni изирак омо
seda on kerge tõestada тидым куштылго пеҥгыдемдаш
sul on kerge ütelda тылат тидым ойлаш куштылго
haigel on juba kergem черлылан кызыт куштылгырак
poiss ujus kerge vaevaga üle jõe рвезе эҥерым куштылгын ийын эртен
klaasesemed on kerged purunema янда куштылгын шалана
elab kerget elu куштылго илыш дене ила
noorel lapsel kerge jalg йочан йолжо куштылго
sadas kerget lund лыжга лум каен
kala tuleb panna kergesse soola колым изиракын шинчалтыман
mul läks süda kergeks мыйын шӱмемлан куштылго лие
läksin kerge riidega välja куштылго вургемым чиен лектым
kerges humalauimas изин руштшо
töötingimused on läinud kergemaks куштылго паша ойыртем

kinni panema
1. (sulgema) петыраш <-ем>
pane aken kinni! тӧрзам петыре
pani ukse kinni тудо омсам петырен
pane pintsakunööbid kinni! пинчакет полдышто
pood pannakse kell seitse kinni кевыт шым шагатлан петыралтеш
kool otsustati kinni panna школым петыраш шонен пыштеныт
2. (peatama, seisma panema) шогалташ <-ем>
verejooksu kinni panema вӱр йогымым шогалташ
põud pani linakasvu kinni кукшо игече йытынын кушмыжым шогалтен
3. (sulgema, vabadust piirama) петыраш <-ем>, петырен шындаш <-ем>, кырен шындаш <-ем>, чияш <-ем>
lapsed pandi tuppa kinni йоча-влакым пӧлемыште петыреныт
ori pandi ahelatega seina külge kinni кулым пырдыж деке кырен шынденыт
ta pandi varguse eest kaheks aastaks kinni тудым шолыштмылан кок ийлан петырен шынденыт
pane jalad kinni йолчиемым чий
4. (ette tellima, broneerima) заказатлаш <-ем>, бронироватлаш <-ем>, налаш <-ам>
pean võõrastemajja toa kinni panema мый пӧлемым унагудышто заказатлышаш улам
restoranis on meile laud kinni pandud ме ӱстелым рестораныште заказатленна
panin endale järjekorra kinni мый черетым налынам
5. kõnek (ära sööma v jooma) пытараш <-ем>
pani kõik võileivad kinni тудо чыла бутербродым кочкын пытарен
pani pudeli veini kinni тудо чыла аракам йӱын пытарен

kirst <k'irst kirstu k'irstu k'irstu, k'irstu[de k'irstu[sid_&_k'irst/e 22 s>
1. (kaanega laudkast) лар; (riiete jaoks) шондык
jahukirst ложаш лар
kaasavarakirst кузык шондык
pesukirst тувыр-йолаш шондык
pruudikirst налшаш ӱдырын шондыкшо
reisikirst корнысо шондык
riidekirst, rõivakirst вургем шондык
veimekirst кузык шондык
viljakirst шурно лар
vasega rautatud kirst йырже той дене ыштыме шондык
riided on aidas kirstus вургем амбарыште шондыкышто аралалтеш
2. (puusärk) колотка
puukirst пу колотка
tammekirst, tammepuust kirst тумо колотка
tinakirst вулно колотка
kirstu järel kõndima колотка почеш кая
kirstu hauda laskma колоткам шӱгарыш волташ
koolmeistril tuli lapsi ristida ja surnuid kirstu panna туныктышылан йоча-влакым ыреслаш да колышо-влакым улдаш пернен

laskma <l'ask[ma l'as[ta lase[b l'as[tud, l'ask[is_&_las[i l'as[ke 34 v>
1. (lubama) волям пуаш <-эм>; (kuhugi, mingisse seisundisse) колташ <-ем>
lase mind v mul tõusta мылам кынелаш пу
ärge laske tal midagi rasket tõsta тудлан нимом нелым нӧлташ ида пу
tal ei lastud rääkida тудлан ойлаш пуэн огытыл
sa ei lase teisi magada тый молылан малаш (волям) от пу
kes mind sinna laseb! кӧ мыйым тушко колта!
lase mind rahulikult istuda мыланем шып шинчаш волям пу
töö ei lase hinge tõmmata паша (канен) шӱлалташ жапым ок пу
lase ma proovin ka мыламат ыштен ончалаш пу
vangid lasti vabaks заключённыйым эрыкыш колтышт
ma ei lase sind kuhugi мый тыйым нигушкат ом колто
lehmad lasti laudast karjamaale ушкал-влакым кӱтӱшкӧ луктыч
lasksime takso minema таксим колтышна
laseme värsket õhku sisse пӧлемыш яндар южым пуртышна, пӧлемым южаҥдышна
tema kohta on igasuguseid kuuldusi lendu lastud тудын нерген тӱрлӧ манеш-манешым колтылыныт
see asi laseb end paremini korraldada тиде пашам сайракын вораҥдарен колташ лиеш
ära lase välja paista, et oled pettunud ӧпке лийметым ит ончыкто
haige juurde ei lastud kedagi черле деке нигӧм пуртен огытыл
laskis lihased lõdvaks чогашылжым ~мышцыжым луш колтыш
põllud on käest ära lastud пасулам пашаче кид деч посна кодымо
2. (langetama) колташ <-ем>, волташ <-ем>
poiss laskis ämbri kaevu рвезе ведрам тавыш волтыш
kirst lasti hauda колоткам шӱгарыш волтышт
päästepaadid lasti vette утарыше ~спасательный пуш-влакым вӱдыш волтышт
laskis süüdlaslikult pea norgu титкакан улмо гай (тудо) вуйжым сакен шогале
lase voodisse pikali кроватьыш воч, каналте
laskis rinnuli letile тудо прилавкылан эҥертыш
3. (voolama panema, jooksetama) колташ <-ем>
kraanist vett laskma кран гыч вӱдым колташ
vett v kust laskma kõnek кужын колташ, кужаш
lase vett potti кастрюльыш вӱдым пыште
lase vann kuuma vett täis ванныйым шокшо вӱд дене теме
vili lasti kottidest salve пырчым мешакла гыч шурно пурашке оптальыч
jahu lasti läbi sõela ложашым шокте дене шоктыч
laps laskis pissi voodisse kõnek йоча кроватеш кужын
poiss on püksid täis lasknud kõnek йоча йолашешыже тич темен
4. (heli, häält tekitama) йӱкым лукташ <-ем>
vilet laskma шӱшкаш, шӱшкалташ
kass laseb nurru пырыс мырла
laseb laulu (шке семынже) муралта
muusikat lasti plaatidelt (шоктышо) семым пластинке гыч колтымо
koer laskis kuuldavale kaebliku ulu пий йӧсын урмыжал колтыш
ta laseb juba ladusasti saksa keelt тудо немыч йылме дене чылт эрыкан ойла манаш лиеш
lase kuulda v tulla, mis sul öelda on айда мом ойлынет ыле, каласкале
5. (tegema, sooritama) ышташ <-ем>
kukerpalli laskma пӧрдалаш
sõrmedega nipsu laskma парня дене шолткаш
üks teeb kõike hoolikalt, teine laseb kuidas juhtub иктыже чыла шот дене ышташ тӧча, весе - кузе лектеш туге йӧра
tuttav töö, lase või pimesi палыме паша, кеч шинча ончыде ыште
lase puuriga auk sisse kõnek про дене рожым шӱтӧ
mis viga õmblusmasinal lasta ургышо машина дене айда колто веле, урго
6. (kiiresti liikuma v toimetama) кошташ <-ам>, куржталаш <-ам>
perenaine laseb toa ja köögi vahet озавате пӧлем гыч чуланыш мӧҥгеш-ончыш куржталеш
päev läbi lasksime kauplusi mööda кечыгут адакат кевыт гыч кевытыш коштын эртарышна
laseb nagu orav rattas орваште ур пӧрдмыла куржталеш
laseb suvi läbi palja jalu кеҥеж мучко чарайолын куржталеш
hobused lasksid sörki имне-влак писын йортышыч
7. (midagi teha paluma v käskima) пуаш <-эм>, -кташ <-ем>
õpetaja laseb õpilastel luuletusi pähe õppida туныктышо йоча-влаклан почеламутым наизусть тунемаш пуа
laskis endale uue ülikonna õmmelda шкаланже у костюмым ургыкташ пуыш
peremees ei teinud ise midagi, laskis kõik teenijatel teha суртоза шке нимом ыштен огыл, чылажымат слугаже-влаклан ыштыктен
laskis end mehest lahutada марийже дене ойырлыш
laskis nad vangi panna тудо нуным тюрьмаш шындыктыш
tädi laseb teid kõiki tervitada кокай тыланда чылалан саламым колта
professor laseb teatada, et tema loeng jääb täna ära профессор таче тудын лекцийже огеш лий манын палдараш кӱштыш
las ta võtab mulle ka pileti тек тудо мыламат билетым налеш
8. (tulistama) лӱяш <-ем>; лӱйкалаш <-ем>
püssi laskma пычал дене лӱяш
vibu laskma пикш дене лӱяш
vintpüssiga laskma винтовко дене лӱяш
püssist kuuli laskma пычал гыч пульым лӱяш
märki laskma мишеньыш лӱяш
pihta laskma цельыш логалаш
parte laskma лудым лӱяш
silda õhku laskma кӱварым пудештараш
sihib ja laseb целитла да лӱя
seisa, või ma lasen! шого, лӱяш тӱҥалам
laskis hoiatuspaugu õhku тудо шижтарымын южышко лӱйыш
laskis endale kuuli pähe шкаланже вуйышко пульым колтен, тудо шкаланже саҥгашкыже пулям колтен
öösel lasti värvilisi rakette йӱдым тӱрлӧ тӱсан ракетым колтылыныт
vigaseks lastud põder пульо дене сусыртен пытарыме шордо

mees <m'ees mehe m'ees[t -, mees[te meh/i 13 s>
1. (meesterahvas) пӧръеҥ, марий
keskealine mees кокла ийготан пӧръеҥ
keskmist kasvu mees кумда вачан пӧръеҥ
laiaõlgne mees икмарда кӱкшытан пӧръеҥ
jõukas mees улан пӧръеҥ
ettevõtlik mees чулым пӧръеҥ
vallaline mees ӱдыр налдыме пӧръеҥ, ватандыме пӧръеҥ
lahutatud mees ойырлышо пӧръеҥ
lesestunud mees тулык марий
üle küla mees улыке яллан марий
siitkandi mees тиде верла гыч марий
mees parimas eas v paremates aastates вийвал марий
see on meeste jutt тиде пӧръеҥ (коклаште) мутланымаш
maailmameister meeste odaviskes умдым кудалтымаште пӧръеҥ коклаште тӱнямбал чемпион
poiss on juba meheks sirgunud капеш шушо рвезе, ушым шындыше рвезе
poiss käib mehe ette v annab mehe mõõdu välja рвезе пӧръеҥ семынак койшо
see on mehe tegu пӧръеҥлан келшен толшо койыш
räägime nagu mees mehega пӧръеҥ семын мутлнена
näita, et sul mehe süda sees on! шке пӧръеҥ улметым ончыктен пу!
ole mees, pea vastu! пӧръеҥ лий, шкендым кучо гына!
ega temagi taha mehest madalam olla тудат моло семын уда лийнеже ок шу
ta on iga töö peale mees тудын чылалан кидше толеш
2. (meesisik tegevusala, harrastuse jms järgi) еҥ, айдеме, марий
kaubalaeva mehed ужалше судно гыч еҥ
mina pole selle töö mees ты пашам мый ыштен ом керт, тиде пашалан кидем ок тол
ta on rohkem saksa keele mees тудо сайрак немыч йылмым пала
sa nüüd kaptenist mees тый ынде капитан улат
lihtne musta töö mees проста пашаче (еҥ)
3. (viisakusväljendites palvet, soovi esitades v tänades) айдеме
aita natuke, ole meheks! айдеме лий, изишак полшо
olge meheks aitamast! полшыметлан тау
olge meheks hea nõu eest! сай ойкаҥашланет тау!
4. (abielu-) марий, пелаш
minu seaduslik mees мыйын чын марием, мыйын закон почеш возалтме марием
naine on mehele truu вате марийжылан ӱшан
ta petab oma meest тудо шке марийжым вес пӧръеҥ дене ондала
õde läks mehele ака марлан лектын
lahutas mehest ära тудо (марийже деч) ойырлен каен
lõi teise naise mehe üle тудо вес ӱдырамашын марийжым шупшын налын
meil on veel kaks tütart mehele panna мемнан эше кок марлан кайдыме ӱдырна уло
5. (inimene, isik, asjamees, tegelane) айдеме, еҥ
riigimees кугыжаныш еҥ
see on meie mees тиде мемнан еҥ
teeb õige mehe näo pähe тыге коеш, пуйто нимат лийын огыл
kui asi avalikuks tuleb, oled kadunud mees тиде паша моло-влаклан пале лиеш гын, тый йомшо айдеме лият
mis ta, vaene mees, nüüd peale hakkab? мыскынь, ынде мом ышташ тӱҥалеш?

paik2 <p'aik paiga p'aika p'aika, p'aika[de p'aika[sid_&_p'aik/u 22 s> (lapp) тумыш
nahkpaik, nahkne paik коваште тумыш
oskamatult pealeõmmeldud paigad пеле-пуле ургымо тумыш
püksipõlvele tuleks paik peale panna йолаш пулвуеш тумышым шындаш перна
punase paigaga lapitud püksid йошкар тумышан йолаш

rebima <rebi[ma rebi[da rebi[b rebi[tud 27 v>
1. (rebenema panna) кушкедаш <-ам>; (küljest eraldama) кушкедаш; (seest välja v ära) кӱраш <-ам>
pesumasin rebib pesu мушмо машина вургемым кушкедеш
rebisin kirja pisikesteks tükkideks кагазым изи лаштыклан кушкедынам
rebis märkmikust lehe блокнот гыч лаштыкым кушкедынам
vana tapeet tuli ära v maha rebida тошто обойым кушкедаш пернен
hirm rebis südant шӱм лӱдмӧ дене кушкедалтын
lause on kontekstist välja rebitud предложенийым контекст гыч кӱрыныт
2. (jõuga v järsult tõmbama) шупшаш <-ам>
{keda} juustest rebima ӱп гыч шупшаш
ta rebis tüdrukut tantsima ӱдырым кушташ шупшын
auto rebis end ulgudes kohalt машина лӱшкен верже гыч тарванен
3. sport (tõstmises) рочыкым ышташ
tõstja rebis sada kuuskümmend kilogrammi штангист рочыкым ыштен шӱдӧ кудло килограммым нӧлталын
4. kõnek (jõulise pingutusega võistlema) таҥасаш <-ем>
esikoha pärast rebis kolm meeskonda икымше верлан кум команде таҥасеныт

saama <s'aa[ma s'aa[da s'aa[b saa[vad s'aa[dud, s'a[i saa[ge s'aa[dakse 37 v>
1. (väljendab objekti siirdumist kellegi omandusse, kasutusse) налаш <-ам>
sain isalt sünnipäevaks koera шочмо кечемлан ачам деч пийым нальым
sai kirja серышым нальым
haige saab rohtu черле еҥлан эмым пуат
täna lõunaks saame kala таче кечывал кочкышлан кол лиеш
saab kaasavaraks maja кузыклан пӧртым налаш
laps saab rinda йочалан чызым пукшат
ta sai puhkust тудо канышым нале
sai koosolekul esimesena sõna тудлан погынышто эн ончыч мутым пуышт
sai kirjandi eest viie сочиненийланже визытаным налын
sain esmaabi икымше полышым налын
kust võiks selle kohta infot saada? кушто тидын нерген пален налаш лиеш?
kui aega saan, räägin pikemalt жап лиеш гын, радамлен каласкалем
siit saab alguse Pedja jõgi тышечын Педья эҥер шке тӱҥалтышыжым налеш
sai kõva nahatäie тудлан сайнак логале
said oma karistuse! кычалметым муыч!
aga sa saad, kui isa koju tuleb! ну ачат толмеке, тылат логалеш!
maja on odavalt saada пӧрт пеш шулдын ужалалтеш
seda raamatut ei ole enam ühes[t]ki poes[t] saada тиде книгам кевытлаште тетла от му
sain nohu нерем петырналтын, мыйын нерге тӱҥале
olen külma saanud кылменам
terve öö ei saanud ta und йӱд вошт мален кертын огыл
joostes saad sooja куржмет годым ырет
sõna on saanud uue tähenduse шомак у ыҥым налын
ta on küllalt muret tunda saanud тудлан шагал огыл ойго ужалтын
sain temalt kuulda, et kõik on hästi läinud чыла сайын эртен манын, тудын деч колынам
saime hulga aega oodata, enne kui teised tulid моло толмешке ятыр жап вучаш логале
linn sai sõja ajal kõvasti kannatada олалан сар пагытыште кугун логалын
ta sai jalast haavata тудо йолышкыжо сусырген
2. (hankima, muretsema) лукташ <-ам>, муаш <-ам>, налаш <-ам>
nendest kaevandustest saadakse põlevkivi нине шахтыште йӱлышӧ сланецым луктыт
kust saaks abilisi? кушто полышкалыше-влакым муаш
nad said teise lapse нунын кокымшо йоча шочын
jahilised olid saanud kaks metssiga сонарзе-влак кок ирсӧснам лӱеныт
heina saadi tänavu kolm kuhja тиде ийын кум шудо копнам ыштышна
kui korrutame kahe kolmega, saame kuus кокытым кумытлан пачашлымеке кудыт лиеш
meie võistkond sai esikoha мемнан команде икымше верым нале
katsetega saadi ootamatuid tulemusi опыт-влак вучыдымо лектышым пуэныт
rahune, katsu endast võitu saada! шыплане, шкендетым кидешет нал!
3. (väljendab tegevust, millega õnnestub objekt panna, suunata, viia mingisse kohta, olukorda, seisundisse) лияш <-ям>, керташ <-ам>
vaevaga sai ta kingad jalast катам пыкше кудашаш лие
ma ei saanud toitu suust alla мый кочкышым нелын колтен шым керт
sain talle aru pähe мый тудлан ушыжым пуртышым
sügiseks saame majale katuse peale шыжылан пӧртым леведыш йымак шогалтена
selle asja saame joonde тиде паша ышталте
haigus sai mehe pikali чер пӧръеҥым йӧралын
poiss ei saanud mootorratast käima рвезе мотоциклжым заводитлен ыш керт
ta on kamba oma käpa alla saanud тудо тӱшкам шке кид йымакше поген
4. (muutuma) лияш <-ям>
sai kurjaks шыдеште
märkamatult on lapsed suureks saanud йоча-влак шижде кушкын шогальыч
iga poiss tahab tugevaks saada кажне рвезе виян лийнеже
vihm tuleb, saate märjaks! йӱр толеш, нӧреда!
tahaksin temaga tuttavaks saada тудын дене палыме лийнем ыле
poiss sai viis aastat vanaks v viieseks рвезылан вич ий теме
kelleks sa tahad saada? тый кӧ лийнет?
sain temaga sõbraks тудын дене йолташ лийым
ülikooli õppekeeleks sai eesti keel кӱшыл школышто тунемме йылмылан эстон лие
Mari on varsti emaks saamas Мари вашке ава лиеш
sa võid teiste naerualuseks saada тый тыге воштылтышыш лектын кертат
5. ([välja] tulema) лияш <-ям>; (juhtuma) лекташ <-ам>
temast oleks võinud kunstnik saada тудын гыч сӱретче лийын кертеш
pole viga, sinust saab pikapeale asja нимат огыл, жап эртымеке тый дечетат лектыш лиеш
neist palkidest saab saun нине пырня гыч монча лектеш
talvest sai kevad теле шошыш савырныш
mis siis minust saab? мый денем мо лиеш?
remont sai korralik ремонт сайын лектын
kevadel saab meie abiellumisest juba neli aastat шошым мемнан мужыраҥмылан ныл ий лиеш
kell hakkab kaks saama вашке кок шагат шуэш
kell sai kaheksa кандаш шагат шуо
poistele said välivoodid рвезе-влаклан раскладушкым пуышт
6. (suutma, võima) керташ <-ам>
ta saab tema elu päästa тудо илышыжым утарен коден кертеш

suutma <s'uut[ma s'uut[a suuda[b suude[tud, s'uut[is s'uut[ke 34 v> (võima, jaksama) керташ <-ам>
haige ei suuda istuda черле шинчен кертын огыл
jooksis nii kiiresti, kui suutis уло вий дене куржын
saarmas suudab kaua vee all olla кома вӱд йымалне шуко шинчен кертеш
see mees suudab sõna pidada тиде пӧръеҥ шомакын кучен кертше
ei suudetud kiusatusele vastu panna алгаштарымаш деч кораҥ кертын огынал
tüdruk ei suutnud kauem naeru tagasi hoida ӱдыр воштылмым кучен кертын огыл
vähesed suutsid hieroglüüfe lugeda шагал кӧ иероглифым шымлен кертын
kõik viimseni suudavad klassi lõpetada кажныже классым пытарен кертеш
vaenlane ei suutnud saart vallutada тушман отром сеҥен налын кертын огыл
endisajal ei suutnud paljud vanemad oma lapsi koolitada ожно шуко ача-ава шке йочаштым туныктен луктын кертын огыл

tikk2 <t'ikk tiku t'ikku t'ikku, t'ikku[de t'ikku[sid_&_t'ikk/e 22 s>
1. (väiksem puupulk) пашкар, паҥга, тоя, шанчаш
vedasime puud viimse tikuni kuuri ме уло пум, пытартыш шанчаш марте, сарайыш наҥгайышна
pole enam tikkugi pliidi alla panna ик шанчашым плита йымак пышташ уке
2. (tuletikk) шырпе, спичке
toos v tops tikke шырпе коробка
tikku tõmbama шырпым удыралаш
tikk ei võtnud tuld шырпе огеш чӱкталт
tikk ei taha põlema minna спичке огеш йӱлӧ
süütas lõkke üheainsa tikuga тулолмым ик шырпе дене чӱктыш
3. (tääk) штык

tuli <tuli tule t'ul[d t'ulle, tule[de tule[sid 20 s>
1. тул; тулото
elus tuli илыше тул
igavene tuli курымаш тул
laagrituli лагерьысе тулото
tegi tule pliidi alla тудо возакеш тулым олтыш
poisid tegid metsas tule üles рвезе-влак чодыраште тулотым ыштышт
pane tuli ahju! коҥгаш олто!
pista risuhunnikule tuli otsa! шӱкшак орам йӱлалтен колто!
kuivad puud võtsid tuld кукшо пум вашке тул нале
puhusin tule lõkkele тулым олтен колтышым
tuli praksub pliidi all возак йымалне йӱлышӧ пу лочыманда
kohendab tuld kaminas каминыште тул йӱла
pane teekann tulele чайникым шынде
võta pott tulelt ära шӱрым волто, мискым тул гыч кораҥде
lahtisel tulel toitu tegema виш тулеш кочкышым шолташ
moosi keedetakse nõrgal tulel вареньым изи тулеш шолтат
paneb hagu tulle lisaks тулышко пу оргажым опта
istusime ringis tule ümber тулото йыр шинчышна
puhu tuli surnuks! тулым йӧрыктӧ
tuli tallati jalgadega surnuks тулым йол дене тошкен йӧрыктышт
küsis suitsu peale tuld тулым йодо, тамакеш тулым пыжыкташ йодо
lähen tema eest kas või tulle! тудын верч вӱд да тул вошт каяш ямде улам
kardab mind kui tuld мый дечем тул семын лӱдеш
2. (tulekahju, kahjutuli) тул, пожар, йӱле
pinnatuli mets ӱлыл пожар
kogu hoone oli juba tules уло пӧртым уже тул авалтен ыле
tulele suudeti piir panna пожарым чакландарышт
katusest lõi tuli välja леведыш йымач тулойып нӧлталт кайыш
maja sai tules kannatada пӧртым пожар тул шалатен
3. (valgusallika tuli, selle valguslaik) тул, волгыдо, волгыдылык; (autol v muul sõidukil) фар
hele tuli волгыдо тул
tuhm tuli шапалге волгыдылык, вудакаа тул
tuledes särav linn йӱлышӧ тул-влак дене авалталтше ола
majades süttisid tuled пӧртлаште тул-влак чӱкталтыч, пӧртыштӧ тулым чӱктеныт
kuusk särab tuledes кож (тӱрлӧ тӱсан тул) дене волгалтеш
kustuta tuli ära ja heida magama тулым йӧрыктӧ да малаш воч
auto tagumised tuled ei põle машинан шеҥгел туложо огеш йӱлӧ
4. piltl (tugevate tunnete v tundepuhangu kohta) тул, шокшо, волгыдо
armastustuli, armutuli, armastuse tuli йӧратымаш тул
5. sõj (tulirelvadest laskmine) лӱйкалымаш, огонь
hõre tuli шуэн лӱйкалымаш
sage tuli чӱчкыдын лӱйкалымаш
kogupauktuli залповый лӱйкалымаш
vastutuli ваштареш лӱйкалымаш
tuld! огонь!
6. piltl (võitlus, taplus, lahing) кредалмаш, вашпижмаш, сражений
ära kipu tulle! кредалмашыш ит керылт!, сраженийыш ит вашке!
7. sport (males) шах
igavene tuli курымаш шах
[kuningale] tuld andma шахым объявитлаш
kuningas on tules v tule all корольлан шахым шындышт

tükk <t'ükk tüki t'ükki t'ükki, t'ükki[de t'ükki[sid_&_t'ükk/e 22 s>
1. (osa millegi küljest) ужаш; (keraamika-, portselani-) пудырго, чарпек; (riide-, naha-, paberi-) ластык; (viil) катыш, пултыш; (käntsakas söödavat) катык; (mingi pinna osa, lapp) участке
juustutükk, tükk juustu сыр катык
jäätükk ий катык
kangatükk вынер ужаш, куэм ластык
koogitükk когыльо шултыш, пироженный катык
leivatükk кинде катыш
lihatükk шыл катык
luutükk лу пудырго
maatükk мланде катыш
paberitükk кагаз ластык
pekitükk шел пӱчкыш
puutükk пу катык
suhkrutükk сакыр катык
tükkidena praetud kala катыкын жаритлыме кол
hammustas õuna küljest tüki олмам пурльо
lõikas leiva küljest suure tüki кугу кидне шултышым пӱчкын нале
hamba küljest tuli tükk ära пӱй гыч изи катык катлыш
peegel läks kukkudes tuhandeks tükiks воштончыш камвозым тӱжемле пудыргылан шаланыш
rebis kirja tükkideks серышым ужашын кушкед шуыш
miin rebis luuraja tükkideks разведчик минеш пудешталте
müüs tüki metsa чодыра ужашым ужалыш
2. (klomp, klimp, kamakas) чумырка, чуҥга, комыля, пӱтырка; (vere) нугыдык; (koorik) туҥгыр
hõbedat müüdi tükkides v tükkidena шийым туҥгыр дене ужаленыт
tundsin, kuidas tükk tõusis kurku piltl кузе логарышкем комыля толмым шижым
3. (võrdlemisi suur kogus, hulk) ♦
koduni on veel tükk maad мӧҥгӧ марте эше ятыр каяш кӱлеш
oleme juba tubli tüki teed käinud ме уже ситалыкым ошкыл эртенна
oli tükk aega vait тудо ятыр жап шып ыле
otsin seda raamatut juba tükimat aega кужу жап тиде книгам кычалам
oli tükk tegu, et auto kuhugi ära panna машинам парковатлымешке ятыр жап эртыш
suur tükk vaeva on juba nähtud уже ситалык вийым пыштыме
sa oled minust tükk maad noorem тый мый дечем ятырлан самырык улат, тый мыйын ойыртем дечын самырыкрак улат
elu on tükk maad paremaks läinud илыш ятырлан саемын
4. (üksikese) арвер, ӱзгар, штук; kõnek (ese, asi) явала
laulukesi võiksin teha iga päev paar tükki мурым кажне кечын кок штук дене возен кертам
võttis naiseks ühe tuima tüki kõnek ик шотдымым марлан налын

vann <v'ann vanni v'anni v'anni, v'anni[de v'anni[sid_&_v'ann/e 22 s>
1. (nõu pesemiseks, kümbluseks vm, pesemine, kümblus) мушкылташ вол, ванне
galvaanimisvann tehn гальванический вол
ilmutusvann fot негативым лукташлан ванне
istevann шинчыман ванне
juustuvann сырым ыштыме ванне
malmvann чойн вол
pesuvann мушмо вол
värvivann чия ванне
marmorist vann мрамор вол
vanni võtma ванныйыш пураш
vesi voolab vanni вӱд волын темалтеш
pesi end vannis puhtaks тудо ванныште мушкылтын
tegi lapsele vanni тудо йочам ванныйыш шынден
last ei tohi nii külma vanni panna йочам тыгай йӱштӧ вӱдыштӧ мушкаш ок лий
2. (raviotstarbeline veeprotseduur) ванне
mudavann med лавыра ванне
radoonivann med радон ванне
päikesevann kõnek кече ванне
ravivann эмлыше ванне
soolavann med шинчал ванне
õhuvann kõnek юж ванне
ravib reumat vannidega тудо йыжыҥ да чогашыл коржмым ванне дене эмлен

vanus <vanus vanuse vanus[t -, vanus[te vanuse[id 9 s> ([elu]iga) ийгот, ий, жап
kõrge vanus кугу ийгот
abiellumisvanus ешым чумыраш келшыше ийгот
raievanus mets румо ийгот
teenistusvanus пашам ыштыме жап
ebamäärases vanuses naine раш палыдыме ийготан ӱдырамаш, радшемдыдыме ийготан ӱдырамаш
koos oli igas vanuses inimesi тӱрлӧ ийготан еҥ-влак пырля погыненыт
kirja tuli panna vanus ja elukoht ийготым да илыме верым ончыкташ кӱлеш ыле
ütle oma täpne vanus чын ийготетым каласе
vanusega nõudmised kasvavad ийгот дене йодмаш-влак кугемыт
suri 72 aasta vanuses туго шымлу кок ияш колен
nägi oma vanuse kohta väga hea välja тудо шке ийготшо деч самырыкрак койын

võim <v'õim võimu v'õimu v'õimu, v'õimu[de v'õimu[sid_&_v'õim/e 22 s>
1. (õigus ja võimalus valitseda v käsutada kedagi) кучем
poliitiline võim политике кучем
seadusandlik võim тӧртык (закон) лукшо кучем
täidesaatev võim шуктызо кучем
võimule pääsema v saama v tulema кучемыш толаш
võimul olema кучемыште лияш, кучемыште шогаш
võimust loobuma кучем деч кораҥаш
tsaar kukutati võimult кугыжам кучем деч кораҥденыт
mina võimu juurde v võimule ei trügi мый кучемыш шӱшкылтын пураш ом тырше
direktor oskas hästi oma võimu maksma panna директор сайын пален, кузе шке кучемым пеҥгыдемдаш
mees oli oma naise võimu all пӧръеҥ ӱдырамаш кучем йымалне лийын
võim läks sakste kätte кучем тӧра-влак дене куснен
võim hakkab pähe piltl кучем ушым йомдарыкта
võimul olev partei кучемыште улшо партий
2. (hrl pl) (võimuorgan, valitsevat ja kohtuvõimu esindav isik) кучем, власть
ametivõimud службышто улшо власть
kohtuvõimud судебный власть
3. (jõud, vägi) вий; куат