[MARI] Eesti-mari sõnaraamat

rajama <raja[ma raja[da raja[b raja[tud 27 v>
1. (ehitama, töötades looma, tegema) чоҥаш <-ем>, негызым пышташ (elektriliini, kanalit, naftajuhet, [raud]teed, silda vms) пышташ <-ем>; (aeda, parki, peenart) шараш <-ем>
rajasime kiviktaimla ме альпинарийым шаренна
park rajati sajandi algul парклан курым тӱҥалтышыште негызым пыштеныт
linn on rajatud jõe äärde олам эҥер серыште чоҥеныт
rajati uus kaevandus у шахтым почыныт
sügisel rajati hoone vundament шыжым зданийын фундаментшылан негызым пыштеныт
otsetee rajatakse läbi soo корным вигак куп гоч пыштат
2. (asutama, moodustama, looma, ellu kutsuma) чоҥаш <-ем>, ышташ <-ем>, почаш <-ам>
oma perekonda rajama шке ешым чоҥаш
uut ühiskonda rajama у ушемым чоҥаш
rajati uus äriühing у акционер ушемым ыштеныт
rajati kodu-uurijate selts икмыняр у школым почыныт
linna rajati uus teater олаште у театрым почыныт
rajati mitu uut kooli икмыняр у школым почыныт
3. (põhja v alust panema) негызым пышташ <-ем>
rajati ühine kirjakeel чумыр литератур йылмылан негызым пыштеныт
hakati rajama heanaaberlikke suhteid поро пошкудо ваш-кыллан негызым пыштеныт
4. (midagi aluseks võtma, kellelegi v millelegi tuginema) пышташ <-ем>, чоҥаш <-ем>
kõik oma lootused rajasin ma sinule чыла ӱшанем тыйын ӱмбак пыштенам
organisatsioon on rajatud tsentralismi põhimõtteile организаций централизм принцип почеш чоҥалтын

tulema <tule[ma t'ull[a tule[b t'ul[dud, tul[i tul[ge tull[akse 36 v>
1. (lähenedes liikuma) толаш <-ам>; мияш <-ем>
tuleb aeglaselt эркын лишемеш
tulin jalgsi йолын толаш
tuli hobusega имне дене тольо
millega sa tulid, rongi või bussiga? мо дене тольыч, поезд дене але автобус дене?
tule minu juurde! мый декем тол!, мый декем мий!
tule mulle lähemale! мый декем лишкырак тол!
lapsed tulevad järve äärest йоча-влак эҥер сер деч толыт
tule mulle appi! мылам полшаш тол!, полшо мыланем!
tuli töölt hilja паша гыч вара тольо
tulen ujumast йӱштылма гыч тольым
kas tuled koos minuga kalale? мый денем пырля кол кучаш миет мо?
Kas tuled mulle [naiseks]? -- Sinule ma küll ei tule. Мыланем марлан толат мо? -- Уке, тыланет ом каяк.
ta tuli mulle kallale мыйын ӱмбакем кержалте
läks tuldud teed tagasi толмо корныжо дене мӧҥгеш кайыш
inimesi voorib tulla калык толкыналт кая ~ пура
vahetpidamata tuldi ja mindi эре толшо да кайыше ыле
ettevaatust, tramm tuleb! тӱткӧ лийжа, трамвай толеш!
nurga tagant tuli mootorratas лук шеҥгечын мотоцикл тольо
eile tuli kõvasti vihma теҥгече кугу йӱр тольо
lund tuli kui kotist кугу лум оптыш
ja kus siis hakkas alles rahet tulema! вара кушеч гын тугай шолем тольо!
ta tuli kirjandusse luuletajana piltl сылнымут аланышке тудо поэт семын толын
katsu pilvedelt maa peale tulla piltl кава гыч мландыш воло
praegu tuleme omadega mäele piltl кызыт изиш кгына оксам шкалан ситарена
on tulnud ettepanek piltl темлымаш толын ~пурен
õnnetus ei jää tulemata piltl эҥгек толде ок код
kes sina oled, et tuled mind keelama! мыланем кӱшташлан, тый кӧ улат!
tule jumal v taevas appi, tema ei teagi! ой юмо, тудо огешат пале!
tõbi v haigus tuli kallale piltl чер пиже
2. (nähtavale ilmuma, nähtavaks saama) лекташ <-ам>, койылалташ <-ем>, кояш <-ям>
haavast hakkas verd tulema сусыр гыч вӱр койылалтыш
ümbrikust tulid nähtavale ajaleheväljalõiked конверт гыч газет лаштык пӱчкыш-влак койылалтышт
vaata, mis tuleb teiselt kanalilt ончал, кокымшо каналыште мо кая
see sõnatüvi tuleb esile veel mõnes adverbis тиде мут эше икмыняр наречийыште вашлиялтеш
3. (kostma, kuulda olema, kuuldavaks saama) толаш <-ам>, шокташ <-ем>
raadiost tuli muusikat радио дене семым колтышт
hääl tuli nagu maa alt йӱк пуйто мланде йымачын тольо
piksemürin tuli järjest lähemale кӱдырчӧ йӱк лишнырак шоктыш
hüüdis küll, aga vastust ei tulnud тудо кычкырале, вашмут ыш тол
4. (seoses seisundi, oleku v olukorra kujunemise v muutumisega) толаш <-ам>, пураш <-ем>
haige tuli meelemärkusele v teadvusele черле ушышкыжо тольо
ära tee seda, tule ometi mõistusele! ит ыште тидым, шеклане!
pisarad tulid v vesi tuli silma шинчаштыже шинчавӱд койылалтыш
tal tuli hirm nahka тудо лӱдыкшым шиже
ta tuli mingile otsusele тудо ала-могай шонымашыш шуо
ma tulin heale mõttele ушышкем сай шонымаш тольо
mitte ei tule meelde нигузе вуйышкем ок тол
kassipojal tulevad varsti silmad pähe вашке пырысиге-влак ужаш тӱҥалыт
lapsel hakkavad hambad tulema йочан пӱйжӧ лекташ тӱҥалыт
lehm on kevadel lüpsma tulemas ушкална шошым лийшаш
tulid tarvitusele uued tööriistad у инструмент-влак кучылталташ тӱҥальыч
opositsioon tuli võimule оппозиций вуйлатымашке лекте
auto on äsja remondist tulnud машинам ремонт гыч кондымо гына
mitu laulu tuli kordamisele икмыняр мурым угыч мурышт
see küsimus tuleb arutusele järgmisel koosolekul тиде йодышым толшаш погынымашыште лончылаш кӱлеш
pettus tuli avalikuks v ilmsiks ондалымаш чараш лекте
peagi tuli ilmsiks, et .... вашке ... пале лие
5. (saabuma, pärale v kätte jõudma) толаш <-ам>, шуаш <-ам>, толын шуаш <-ам>
külalised tulevad kella viieks уна-влак вич шагатлан толыт
kas post on tulnud? почто толын мо?
kauplusse tuli värsket kala кевытвш свежа колым конденыт
und ei tule омом ок шу
kevad tuli sel aastal varakult тиде ийын шошо ондак тольо
sügis on tulemas шыже шушаш
tütrel on varsti pulmad tulemas ӱдырнан вашке сӱанже лиеш
pärast meid tulgu või veeuputus мемнан деч вара кеч вӱд мушкын наҥгайыже
ta [viimne] tunnike on tulnud тудын пытарштыш илыш татше шуын
tere tulemast, kallis onu! толметлан пеш куанен улына, кугызай!
abiellus, siis tulid lapsed ешым чумырыш, вара йоча-влак тольыч
6. (tekkima, ilmuma, sugenema) лекташ <-ам>, толаш <-ам>
laubale tulid higipiisad саҥгаштыше пӱжвӱд лекте
tal tuli tahtmine vaadata, mis seal toimub тудлан тушто мо кайым ужмыжо шуо
jutus tuli vaheaeg мутланымашке чарналтыш пурен
see sõna on tulnud kreeka keelest тиде шомак грек йылме гыч толын
7. (saama, kujunema: osutab mingile saavutusele, tulemusele) лекташ <-ам>
meie sportlane tuli võitjaks мемнан спортсмен сеҥышыш лекте
ei temast spordimeest tule тудын гыч нимогай спортсмен ок лек
sellest riidetükist tuleb seelik тиде куэм катык гыч юбко лектеш
oleksin ära ostnud, aga rahast tuli puudu налам ыле, оксам ок сите
sellest asjast ei tule midagi head тиде модыш гыч нимо сайжат ок лек
8. (juhtuma, toimuma, aset leidma) лияш <-ям>, лекташ <-ам>
see tuli täiesti kogemata тиде чынжымак шоныде лекте
tülid ja riiud naabrite vahel ei jäänud tulemata пошкудо коклаште тума лекде нигузе лийын кертын огыл
9. (tingitud olema, johtuma, tulenema) ♦
haigus tuli külmetusest кылмымылан кӧра черланен

tänu1 <tänu prep [allat]> (osutab sellele, kelle v mille tõttu miski on võimalikuks saanud) кӧра
tänu sinule pääsesime тыланет кӧра ме утаралтынна

üksi <üksi adv>
1. (ilma teisteta) шкет(ын), ик; (ilma teiste abita v osavõtuta) шкет, шкет-шкет, шкет вуя, шкетвуя
ihuüksi йӧршын шкет
ta elab üksi тудо шкетын ила
laps oli üksi kodus йоча мӧҥгыштӧ шкетын лийын
poisil hakkas üksi igav рвезылан шкетын лияш йокрок тӱҥале
ta ei julge lapsi kauaks üksi jätta тудо йоча-влакым шкетыштым шукылан кодаш ок тошт
jäta meid emaga hetkeks üksi кодо мемнам изишлан авам дене шкетын
olin üksi oma raskete mõtetega мый шке неле шонкалымашем дене шкет лийынам ыле
2. (ainult, üksnes) лач, веле, гына
üksi sinule võin sellest rääkida лач тыланет гына мый тиде нерген каласен кертам
üksi okaspuud on jäänud haljaks иман пушеҥге-влак гына ужарге кодыныт